Owczary / Hammelstall

Gajówka Owczary, Försterei Hammelstall 

Wystarczy popchnąć klocek domina...

... by odkryć kawałek historii. Lokalizację Hammelstall w Kreis Randow, czyli dzisiejszą Gajówkę Owczary miałem w planach opisać już dawno. Temat ruszyłem dopiero teraz, a okazało się, że za wątkiem stoi ktoś kto podobnie jak ja, bardzo lubił historię - w tym wypadku swojej rodziny 🙂

Jednym z małych sekretów podszczecińskich jest dzisiejsza Gajówka Owczary lub inaczej Leśniczówka Owczary, położona nad Głębokim, obok Pilchowa. Mało kto zapuszcza się w te rejony, chyba że z kijkami spaceruje przez las w stronę Wołczkowa. W dawnych czasach miejsce to nosiło nazwę Hammelstall. O tak małych miejscach niewiele informacji pozostało do dziś, a tym bardziej niewiele jest opracowań lub ciekawostek historycznych. Udałem się na krótki spacer w te rejony, a moim dobrym towarzyszem był Jan, a ugościł nas pan Wojciech.

Jednak, można znaleźć coś ciekawego i spróbować zbudować z tego taki oto mniejszy post 🙂 By dzisiaj dotrzeć do dawnej Försterei Hammelstall lub Forsthaus Hammelstall (nazwy pojawiają się obie) najlepszą trasą będzie dawny trakt od Pilchowa – na samym końcu ulicy Wołczkowskiej. Tam wchodząc w las idziemy w kierunku południowo – zachodnim. Inną opcją dotarcia do Gajówki Owczary jest trakt leśny od ulicy Jaworowej, przed tym jak ta ulica się kończy, skręcamy w lewo. Jeszcze inną trasą jest spacer od Alei Spacerowej biegnącej po północnej stronie Głębokiego, w kierunku zachodnim. Na rozstaju za jeziorem, na zachodzie, w pobliżu bagien i dopływu do jeziora idziemy traktem na południe. Ten po kilkuset metrach kończy się kolejnym skrzyżowaniem leśnych dróg, mając po lewej stronie dawne Försterei Hammelstall.

Dawne czasy poprzedniej zabudowy Gajówki Owczary

W opracowaniu Brügemanna znajdziemy wzmiankę mówiącą o owczarni znajdującej się w opisywanej lokalizacji – oznacza to, że zabudowania oraz domy mogły tam istnieć wcześniej niż się podaje w innych miejscach Internetu. Potwierdza to akapit niżej, a także fakt że lokalizacja o nazwie “Hammelstall” pojawia się na Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego, jaka rękami Eilhardusa Lubinusa powstała w latach 1610-1618. Już na niej znajdziemy opisywane miejsce – wycinek mapy w galerii poniżej. W poszukiwaniach informacji o dawnym Hammelstall bei Glambeck lub bei Polchow – jak również opisywano lokalizację w języku niemieckim musimy pamiętać, że nazwa “Hammelstall” dotyczyła kilku innych miejsc na północ od Szczecina. Często poruszanym tematem była wieś Hammelstall na północny-zachód od miasta Pasewalk, kolejna lokalizacja o tej nazwie znajdowała się między dziś niemieckim Tantow, a dzisiaj polskim Pargowem. W przypadku “naszego” Hammelstall mowa o niewielkiej leśniczówce i owczarni na północ od jeziora Głębokie, tuż obok Szczecina. Nazwa ta jest bardzo popularna i występuje kilka razy w okolicy Szczecina. W wątku możliwych dawnych mieszkańców można podejrzewać, że chodziłoby o Hammelstall pod Tantow, jednak wskazówkę dają nam miejsca śmierci ludzi, którzy “przypadkiem” zmarli najprawdopodobniej obok “naszego” Hammelstall, o nich niżej.

Ponowną wzmiankę opisującą zmiany w tym miejscu znajdziemy w Landbuch des Herzogthums Pommern, gdzie wspomina się, że owczarnia w tym miejscu istniała dawniej niż aktualne zabudowania. Można podejrzewać, że przeznaczenie dawnego Hammelstall zmieniło się w XIX wieku –  o istniejącej wcześniej owczarni wspomina się w 1862 roku. Jako ciekawostkę o okolicy dzisiejszej Gajówki Owczary można jeszcze dopisać, że pod koniec XIX wieku opisano znajdujące się w pobliżu możliwe niewielkie cmentarzysko. Na nim znajdować się miały resztki potłuczonych urn. Lokalizacja dawnego cmentarzyska jest znana, ale nie będę jej opisywał dokładnie z wiadomych powodów. Według rozmowy z panem Wojtkiem, który od wielu lat zamieszkuje leśniczówkę wokół niej wciąż znajdują się fundamenty dawnej zabudowy – możliwe, że tej którą było Hammelstall nim powstała aktualna leśniczówka w 1862 roku.

Możemy podejrzewać, że znaczenie leśniczówki zmieniało się na przestrzeni lat – określana była jako försterei (leśniczówka) oraz forsthaus (leśnictwo). Według Encyklopedii Pomorza (za: redakcją pani Lucyny Turek-Kwiatkowskiej oraz Tadeusza Białeckiego) w 1862 roku wybudowano na obszarze Leśniczówki Owczary zabudowania gospodarcze zamieszkane przez 10 osób w 1939 roku. Po wojnie kompleks budynków również używany był przez leśników i taką funkcję zachował do dziś. W kwestii zmian w otoczeniu – dawny Hammelstall według map z końca XIX wieku znajdował się na skraju lasu. Od lokalizacji leśniczówki (można skorzystać z mapy niżej) do Wołczkowa (dawnego Völschendorf) teren był pokryty łąkami podzielonymi przez kanały melioracyjne. Aktualnie las pokrywa całą bliską okolicę leśniczówki. Dotrzeć do niej można było starym traktem od Pilchowa, który istnieje do dziś lub nieistniejącym traktem od Wołczkowa, koleje dwa istniejące trasy do dziś biegną od północnej i południowej strony Głębokiego. Dodatkowo, na północy zachód od Gajówki Owczary przy stawie znajdowały się jeszcze dwa budynki mieszkalne i dwa gospodarcze należące do Wołczkowa. Dziś pozostały po tej zabudowie gruzy, cegły i masa dachówek.

 

Możliwi dawni mieszkańcy Hammelstall pod Głębokim

W informacjach dotyczących urodzin i zgonów udało mi się trafić na możliwych mieszkańców Gajówki Owczary (Hammelstall), z dokładniejszymi informacjami. Jedną z osób, które urodziły się w opisywanym miejscu mógł być August Friedrich Wilhelm Bogenschneider, urodzony 7 stycznia 1821 roku w Hammelstall Kreis Randow, zmarły tuż obok, w Wołczkowie (Völschendorf Kreis Randow) 17 października 1881 roku. Jak pisałem wyżej – mała osada Hammelstall istniała również przy Tantow, jednak mało prawdopodobne jest, by opisywana postać urodziła się tam, a następnie zmarła tuż obok “drugiego” Hammelstall, kilkadziesiąt kilometrów na północ. Dodatkowo, jak opisywałem wyżej – zabudowania północne osady już należały do Wołczkowa. Rodzina ta miała do “dyspozycji” zamieszkanie w całej okolicy ,a jednak pan August Fridrich zmarł w Wołczkowie… Jeszcze inny Hammelstall istniał przy dzisiejszej wsi Radziszewo, przy dzisiejszej drodze numer 119 i Ogrodowej. Osada ta nie istnieje. Należała jednak do Kreis Greifenhagen, czyli Gryfina. Żoną Augusta Friedricha była Friederike Hartmann.

Ojcem opisywanego wyżej Augusta był Carl Gottlob Bogenschneider, a matką Johanna Charlotta z domu Lenz. Pan Carl Gottlob jest w wątku ciekawym śladem – mógł urodzić się w 1782 roku, a umrzeć w Gajówce Owczary 6 kwietnia 1824 roku. Oznacza to, że August Friedrich wychowywał się praktycznie bez ojca. Dodatkowo wiemy, że żona Carla Gottloba, pani Johanna, urodziła się 12 kwietnia 1786 roku w Neuhaus Kreis Randow, możemy podejrzewać, że chodzi o Sławoszewo. Carl Gottlob był mistrzem stolarskim, a właśnie jego potomkowie w kolejnych latach pojawiają się jako stolarze w Szczecinie i okolicach. Miejsce urodzin żony ponownie zazębia się z “naszą” lokalizacją, niż tą z dzisiejszych Niemiec.

 Inną postacią mogła być według dawnych aktów zgonów i urodzeń Auguste Johanne Caroline Bogenschneider, urodzona 18 października 1841 roku w Hammelstall Kreis Randow, a zmarła 29 maja 1871 roku w Szczecinie. Jej ojcem był Carl August Ferdinand Bogenschneider, matką Johanna Dorothea z domu Boy. Wątek opisany niżej  pozwala nam na potwierdzenie, że część rodziny mogła wyjechać na emigrację do Stanów Zjednoczonych. Trzecią z postaci mógł być urodzony 30 stycznia 1840 roku w Hammelstall Kreis Randow pan Carl Friedrich Ferdinand Bogenschneider, który zmarł w Berlinie 12 października 1912 roku. Ojcem był wspomniany wyżej Carl August. Małą dziewczynką, która mogła urodzić się w Gajówce Owczary lub w osadzie na północ była Emilie Albertine Mathilde Bogenschneider – urodzona 21 kwietnia 1848 w Hammelstall Kreis Randow, zmarła 25 lutego 1853 w Völschendorf Kreis Randow (Wołczkowo), ojcem był Carl August, matką Johanna Dorothea. Według opracowań Carl August Ferdinand Bogenschneider był stolarzem i urodził się w Wołczkowie 18 maja 1815 roku, zmarł 27 września 1886 roku w Szczecinie, ożenił się w Güstow (Ustowo?) 3 września 1853 roku.

Kolejną postacią mógł być Ernst Heinrich Wilhelm Bogenschneider, urodzony 24 lutego 1823 roku, a zmarły 20 listopada 1909 roku w Wołczkowie. Ojcem był Carl Gottlob, a matką Johanna Charlotta z domu Lenz.

Rodzina Bogenschneider z Wołczkowa i okolic?

Według aktów w dawnej Leśniczówce Owczary mogła mieszkać cała rodzina o tym nazwisku. Wskazują na to miejsca urodzin i śmierci, a w wątku pojawia się pobliskie Wołczkowo. Ja podaję to w minimalną wątpliwość, czy to na pewno Wołczkowo – o tym na koniec – jednak jest to bardzo prawdopodobne, że jest to jednak właściwa lokalizacja całej historii.

Dzieckiem zmarłym w wieku zaledwie roku był Franz August Albert Bogenschneider, urodzony 27 kwietnia 1846 roku, a zmarły 18 maja 1847 roku, w dawnym Hammelstall Kreis Randow. Był synem wyżej wymienionego Carla Augusta i Dorothey. Inną młodo zmarłą dziewczynką prawdopodobnie z Gajówki Owczary mogła być Ida Friederike Caroline Emilie Bogenschneirder, urodzona 10 czerwca 1843, zmarła 10 lat później w Wołczkowie, 1 marca 1853 roku. Była córką Carla Augusta i Dorothey. Można podejrzewać, że śmiertelność wśród dzieci w rodzinie była niestety duża. Następną wymienianą postacią jest Johanna Marie Bogenschneider, urodzona 26 września 1850 roku w Hammelstall Kreis Randow, a zmarła 7 lutego 1853 roku w Wołczkowie. Miała niecałe 3 lata.  Ojcem, jak wyżej, był Carl August i Dorothea. Młodo zmarłym chłopakiem był również Johannes Albert Bogenschneider, urodzony 25 kwietnia 1854 w Hammelstall, a zmarły 27 kwietnia 1866 roku w Wołczkowie, syn Augusta Friedricha i Friederike Bogenschneider z domu Hartmann.

Ilość nazwisk oraz miejsce zgonów – Wołczkowo – pozwala nam bardzo “solidnie” podejrzewać, że rodzina ta mieszkała jednak w “naszym” Hammelstall, czyli Leśniczówce Owczary lub zabudowaniach kawałek na północ.

Do niedawna działała jeszcze strona rodzinna Bogenschneiderów, niestety nie jest od jakiegoś czasu dostępna. Bardzo prawdopodobne, że potomkiem rodziny jest Duane Bogenschneider, pracownik biblioteki stanowej w Karolinie Północnej. To z jego archiwów, które dziś już nie działają i nie są dostępne w sieci zdołałem ustalić powyższe osoby. W całym wątku łączą się jego publikacje i poszukiwania historyczne na temat rodziny pochodzącej z Pomorza. Jego przodkiem miał być według informacji Gottfried David Benjamin Bogenschneider Junior, urodzony w 1724 roku, pracował jako nauczyciel i zakrystian w kościele w Krackow Kreis Randow – tutaj Duane podawał wyraźnie, że chodzi o Kreis Randow, czyli Szczecin i jego okolice. Problem w tym, że obok Szczecina znajduje się niemieckie dziś miasteczko Krackow, należące do dawnego kreisu. Pojawia się pytanie, czy nie mowa przypadkiem o Kreckow Kreis Randow, czyli Krzekowie? Taka możliwość istnieje, jednak w dokumentacjach pojawia się dopisek, że chodzi o Krackow Uecker-Randow, czyli już nie “nasze” Krzekowo i można to wykluczyć. Z drugiej jednak część rodziny Bogenschneider urodziła się w Szczecinie, a zmarła w Krackow…
Gottfried według zebranych danych miał umrzeć w 1797 roku. Jego rodzina od przynajmniej XVII według jego badań mieszkała w Szczecinie i okolicach. Potwierdza to mocno teorię o tym, że spora część rodziny Bugenschneider wyemigrowała następnie do USA. 

Cóż… Duane Bogenschneider jest genealogiem, raczej nie mógł pomylić się w kwestii lokalizacji osady Hammelstall, podając dokładnie daty urodzin i śmierci, a także wyraźnie kreis, w którym ta osada się znajdowała. Daje to solidne podstawy do tego, by uważać że rodzina Bogenschneider zamieszkiwała dzisiejszy obszar Gajówki Owczary 200 lat temu lub osadę na północ od niej. Najsilniejszym argumentem jest miejsce śmierci – jeżeli dziecko rodzi się w Hammelstall Kreis Randow, a umiera po niecałym roku w Völchendorf Kreis Randow (Wołczkowo) to mało prawdopodobne, że rodzina zmieniła miejsce zamieszkania z innego Hammelstall. Rodzi to również podejrzenia, że rodzina i dzieci spoczęła na nieistniejącym dziś cmentarzu przykościelnym. Istnieje jego publikacja (niestety nie w wersji cyfrowej) zatytułowana The Bogenschneider Family History and Genealogy, poświęcona potokom Gottfrieda Davida Benjamina Bogenschneider, licząca 456 stron, z mapami i portretami. 

Wśród wymienionych postaci z książki udało mi się odnaleźć nazwiska, które według Duanea urodziły się lub zmarły w opisywanym Hammelstall w Kreis Randow, a także zmarły w pobliskim Wołczkowie – oznacza to, że chyba trafiliśmy w cel! 🙂
Jednak wciąż rodzą się podejrzenia, że może być to inna lokalizacja, a opracowanie pana Duane może mieć błędy – nestor rodu miał urodzić się w Woltersdorf, które brzmi niezwykle podobnie do Völchendorf (Wołczkowo), a właśnie obok tej lokalizacji znajdowała się również osada Hammelstall. W pobliżu innego Hammelstall jest osada Wollschow, również brzmiąca podobnie do dawnej nazwy Wołczkowa.
Niestety, kontakt z panem Bogenschneider do momentu publikacji nie powiódł się, podobnie jak próba kontaktu z jego rodziną. Kto wie… 

Może dzięki temu krótkiemu opracowaniu ktoś z jego rodziny poszukując informacji trafi właśnie tu i spróbuje powyższą teorię potwierdzić lub jej zaprzeczyć. Na koniec jako ciekawostkę można podać, że w Archiwum Państwowym w Szczecinie znaleźć można teczkę “obliczeń geometrycznych” (?) wokół dawnego Brunn (Bezrzecze) i właśnie osady Hammelstall (Gajówka Owczary) z 1692 roku. Chyba czas ją przejrzeć i dopisać detale!

Zajrzyj w okolicę!

Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!

Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć “Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Wiele postów znajdujących się w bliskiej odległości gromadzi się w grupy – je możesz rozdzielić kliknięciem na ikonę.

Travelers' Map is loading...
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.

Poprawka?

Kliknij i daj znać!

Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook “Szczecin Znany i Historycznyklikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!

Post na FB

Skomentuj na Facebooku!

Dodaj komentarz

Historyczny Szczecin