Narożnik opisywany poniżej od dawien dawna należał do obszaru Starego Miasta. Zmieniał się z pewnością wiele razy w ciągu setek lat. Przynajmniej dwukrotnie w ciągu ostatnich dwustu lat, gdy w 1904 uległ przebudowie oraz w trakcie II Wojny Światowej gdy został zniszczony...
Dziś udamy się na Rynek Węglowy. Większość mieszkańców Szczecina może nie wiedzieć, gdzie taka lokalizacja się znajduje. Bardziej precyzyjnie – znajdowała się. Z zabudowy wokół nic nie przetrwało II Wojny Światowej i powojennych rozbiórek. By wyobrazić sobie opisywany Wrangel-Haus musielibyśmy stanąć na rondzie, które znajduje się na skrzyżowaniu Grodzka – Sołtysia – Farna, tuż obok katedry. Przedwojenny Kohlmarkt (Rynek Węglowy) rozciągałby się od ronda krótki odcinek w stronę Placu Orła Białego, zaś Wrangel Haus znajdowałby się na rogu, patrząc w stronę Mostu Długiego, Zamku oraz kamienicy Loitzów. Skąd nazwa Wrangel-Haus? W tym miejscu urodziła się jedna z najbardziej znanych postaci przedwojennego Szczecina – marszałek armii pruskiej Friedrich Heinrich Ernst Graf von Wrangel. Warto wspomnieć, że pochodził z rodu Wrangel, który miał korzenie hiszpańskie, pruskie, szwedzkie i rosyjskie, a najwcześniejszym znanym członkiem tego rodu był rycerz Eilardus, zmarły w 1241 roku. Był to bardzo militarny ród, w którym inni członkowie byli również marszałkami, admirałami, a Piotr Wrangel był liderem białej armii (antybolszewickiej) w trakcie wojny domowej w Rosji. Jednym z dziś znanych członków rodu był Olaf von Wrangel (zmarły w 2009 roku), członek niemieckiego Bundestagu, korespondent polityczny, telewizyjny i radiowiec.
Papa Wrangel, jak mówiono pieszczotliwie o opisywanym Friedrichu, urodził się w Szczecinie 13 kwietnia 1784 roku. Załączona fotografia jego miejsca urodzenia pochodzi z przedwojennej publikacji z lat trzydziestych, jaką w oryginale posiadam w kolekcji. Dom jego urodzin nosił adres Kohlmarkt 10 (Rynek Węglowy / Targ Węglowy) i przez dekady był miejscem „mini-kultu”. W przedwojennych publikacjach często podkreślano, że miejscem urodzin znanego i szanowanego marszałka był właśnie Szczecin. I tutaj również spoczął, na cmentarzu który istniał w dzisiejszym Parku Andersa. Grób szczecińskiej gałęzi rodziny znajdował się na linii kościół przy ulicy Bogurodzicy (Jana Chrzciciela) – ławeczka Jana Czekanowskiego. Kwatera stałą od strony ulicy świętego Wojciecha. Należy zaznaczyć, że tytuł grafa nie otrzymał od razu, ten nadano mu po bitwie pod Dybbøl (1864), gdy postanowił odchodzić na emeryturę.
Friedrich Graf von Wrangel, któremu w Szczecinie „dedykowano” cały budynek będący miejscem jego urodzin był trzecim synem pułkownika i dowódcy pułku twierdzy Szczecin. Ojcem był Friedrich Ernst von Wrangel, nazywany po urodzinach i zdobyciu popularności przez syna Wranglem Seniorem, w miejscach w których omawiano jego syna. Chodząc do szkoły w Szczecinie, a potem w Szczecinku (Neustettin) szybko dorastał – już w wieku 12 lat służył jako pomocnik w pułku dragonów w Prusach Wschodnich. Jego życiową partnerką została Lydia von Below. Ze swoją ukochaną obchodzili diamentowe gody 26 grudnia 1870 roku. Niestety małżeństwo przezywało wiele cierpień – trójka dzieci, Gustav, Friedrich Karl i Friedrich Emil – cała trójka zmarła przed śmiercią samych rodziców, w wieku odpowiednio 37, 30 i 45 lat. Mimo tego, rodzina Wrangel słynęła z długowieczności – również sam Friedrich i jego żona żyli długo, feldmarszałek zmarł 1 listopada 1877 roku w Berlinie, w wieku 93 lat, jego ciało przeniesiono z wielkimi honorami do Szczecina. Jego żona Lydia zmarła 3 lata później, 11 września 1880 roku, w wieku 88 lat.
Wiemy dzięki dawnym publikacjom, że na budynku Wrangel-Haus znajdowały się tablice pamiątkowe. Jedna znajdowała się nad drzwiami wejściowymi do narożnej kamienicy, druga zawieszona była na ścianie, wewnątrz, na piętrze. I tutaj dochodzimy do ważnej części – budynek ten został przebudowany, gdy w 1904 roku otwarto nowy Wrangel-Haus, z monumentalną narożną częścią, która stała się elementem pocztówek. Wówczas istniała tylko jedna tablica, druga zaginęła już wtedy. Narożna kamienica została mocno uszkodzona w trakcie II Wojny Światowej i rozebrana, dziś w głębi dawnej linii zabudowy stoją bloki mieszkalne i rosną drzewa. Przyjrzyjmy się również biznesom, jakie były prowadzone w starej kamienicy Wrangla.
Można podejrzewać, że Franz mógł przenieść się pod dawny Kohlmarkt 10 (Rynek Węglowy) pod koniec lat siedemdziesiątych XIX wieku. Występuje pod tym adresem tylko na chwilę. Następnie może występować pod lekko zmienionym nazwiskiem Groening, jako sprzedawca książek, pod dawną Mühlenstraße 10 (I piętro), czyli dzisiejszą Słowackiego. Tu należy zauważyć, że ta nazwa dotyczyła różnych ulic w różnych częściach dzisiejszego Szczecina, w różnych okresach. Obok niego, po prawej, pod Kohlmarkt 9 swój biznes prowadził Hermann Kluge. Ten występuje w księgach nim pod 10 pojawi się pan Gröning. Pan Hermann prowadził produkcję i zakład naprawy parasoli. Można podejrzewać, że kimś z jego rodziny była pani W. Kluge z domu Weilandt, mieszkająca właśnie pod 9, ale na III piętrze.
W prawym dolnym rogu fotografii zobaczymy sklep z porcelaną oraz malarnię porcelany, którą prowadził Paul Schlegel, pod dawną Kohlmarkt 8. Przypominam, że wciąż mówimy o północnym odcinku od skrzyżowania Sołtysia – Grodzka – Farna, w stronę zjazdu do Wyszyńskiego. Działalność ta była częścią dużej marki, jaką prowadził F. A. Otto, przy dawnej Rosengarten 68-69 (Podgórna), a przy Rynku Węglowym znajdował się właśnie sklep firmowy. Drogi pana Otto i Paula rozejdą się, gdy kilka lat po tej fotografii pan Paul Schlegel swój sklep z porcelaną i malarnię przeniesie na dawną Louisenstraße 9 czyli dzisiejszą Staromłyńską. Jak pisałem wyżej – w 1904 obiekt zostanie całkowicie przebudowany otrzymując wysoki front od strony dzisiejszego ronda, a w trakcie II Wojny Światowej niestety zostaną z niego gruzy. Dzisiaj jest tu trawnik, chodnik i drzewa, z blokami znajdującymi się w głębi.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Wiele postów znajdujących się w bliskiej odległości gromadzi się w grupy – je możesz rozdzielić kliknięciem na ikonę.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Poprawka?
Kliknij i daj znać!
Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook „Szczecin Znany i Historyczny” klikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!
Post na FB
Skomentuj na Facebooku!