Willa do której sporo mieszkańców przychodzi "po zdrowie" - dziś działa tu Szczecińskie Centrum Zdrowia. Są poradnie, gabinety, lekarze. Dawniej spotkać tu mogliśmy mistrza stolarskiego, innego lekarza, a także prawnika. Jej historia zaczyna się w momencie "starej deweloperki", która wybuchła w mieście po decyzji o rozbiórce twierdzy.
Kliknij i rozwiń spis treści
Robimy “poof” z kolejnej szczecińskiej starej willi pamiętającej czasy, kiedy miasto było jeszcze opasane fortecznymi obwałowaniami i murami, a chwilę wcześniej podjęto decyzję o ich ostatecznej rozbiórce. Kiedy ktoś wrzeszczy na dzisiaj budowane osiedla przez deweloperów to z jednej strony ma rację – to często paskudnie zaprojektowane nowe osiedla. Jednak niezwykle fascynuje mnie to, czy w 1875 roku też znaleźliby się tacy, co walczyliby z “ówczesną” deweloperką. Warto dostrzec skalę! Dosłownie w ciągu 20 lat zbudowano wtedy ogromną część szczecińskiej starej zabudowy, na przedmieściach i w centrum. Z kilku detali opisanych poniżej – głównie dat sprzedaży i zakupu – skorzystałem z wkładki do karty ewidencji zabytków, jaką w sierpniu 1998 roku sporządziła pani Dorota Leśniewska. Dla wielu zaskoczeniem może być, że willa jest tak stara – chwilę wcześniej wybuchła i szybko zakończyła się wojna prusko-francuska, która była solidnym “rewanżem” za czasy napoleońskie.
W 2024 roku budynek wymaga remontu. Nie jest w stanie bardzo złym lub tragicznym, ale jednak widać wkradającą się wilgoć w jednym z narożników pod dachem, figury potrzebują pilnego odświeżenia (jednej z nich brakuje ręki), a sama elewacja mogłaby mieć bardziej zadbany wygląd. Cofnijmy się na początek o 150 lat… Mamy rok 1873, a pomiędzy władzami wojskowymi i cywilnymi Szczecina dochodzi do zgody, chociaż nie bez tarć, wrzasków, krzyków i wielkich protestów z obu stron – twierdza zostanie rozebrana. To pozwoli na uwolnienie ogromnych terenów pod przyszłą zabudowę i już tego samego roku miastu przedłożony zostaje projekt opisywanej willi. Kto jest tym ówczesnym deweloperem, jaki widział wielki interes w budowaniu domów, willi i kamienic przed ówczesną twierdzą? Nikt inny jak znany i słynny w mieście Johannes Quistorp.
Carl Gerloff
Według karty wpisowej do rejestru zabytków z 1998 roku był on jednocześnie projektantem budynku oraz jego pierwszym właścicielem. Z Zawodu był mistrzem stolarskim oraz posiadaczem tartaku, który w 1875 roku podawany jest jako mieszkaniec adresu Birken-Alle 57, dzisiaj to ulica Malczewskiego, w kolejnym roku zmienia numer na 58. Do jego nazwiska podane są detale – prowadził młyn parowy i fabrykę przetwórstwa drewna. Według pierwotnych planów willa miała być zdecydowanie mniejsza – posiadać parter z spadzistym dachem, jednak tego projektu nigdy nie zrealizowano, a ostatecznie zdecydowano się podwyższyć budynek o jedno piętro zachowując kolumny od wejścia w stylu jońskim. Teren, na jakiej powstała kamienica początkowo należał do Johannesa Quistorpa, jaki powoli rozbudowywał okolicę nowymi budynkami, a projekt początkowo mniejszej willi pochodzi z 5 sierpnia 1873 roku, zaś według karty wpisowej z 1998 roku zgodę na budowę wydano 14 sierpnia.
🔍︎ Możesz powiększyć kafelki kliknięciem
Jednak nowy projekt oraz budowę rozpoczęto 2 lata później – we wrześniu 1875 roku Carl Gerloff miał przedstawić miastu nowy projekt, jaki zmodyfikowano ponownie o podwyższenie budynku o jedno piętro. Adres pojawia się od księgi z 1878 roku, jako własność Quistorpa, pod ówczesną Falkenwalderstraße 28, ale już dwa lata później otrzymuje adres Falkenwalderstraße 53 (dziś Wojska Polskiego 97), by wiele dekad później otrzymać również przed wojną numer 97. Budowę willi ukończono 22 kwietnia 1876 roku, a budynek odebrano finalnie 28 maja. Po ukończeniu przez chwilę budynek posiada radca prawny Küchendahl, ale już rok po nim willę przejmuje wspomniany Carl Gerloff. Krótko przed i po przeniesieniu się do nowej kamienicy pan Carl Gerloff ma swoje biuro i mieszkanie pod dawną Kronprinzenstraße 14, czyli przy dzisiejszej ulicy Rayskiego.
Druga połowa lat siedemdziesiątych XIX wieku to istny boom budowlany, a wielu bogatych ludzi zmieniało miejsca zamieszkania wielokrotnie. Ciekawostką jest postać wdowy o nazwisku Gerloff, która mieszkała pod dawną Aschgeberstraße 9. Dzisiaj ta ulica nie istnieje. Znajdowałaby się w linii od ulicy Grodzkiej w kierunku ulicy Staromłyńskiej i przylegała częścią do okolic dzisiejszej fontanny przy Placu Orła Białego. Układ tej ulicy został całkowicie “zmieciony” po rozbiórkach po II Wojnie Światowej. Dlaczego wątek tej ulicy powiązany jest z willą Wojska Polskiego 97? O tym nieco niżej i będzie tam “przypomnienie”. Pan Carl Gerloff będzie posiadał willę krótko – już w 1880 roku pojawia się nowy właściciel, a Carl dalej żyje pod swoim adresem na Rayskiego.
Na tej stronie nie ma reklam, treści sponsorowanych, płatnych ani irytujących okien. Wysokiej jakości zdjęcia, grafiki, serwer, domenę i licencje utrzymujemy wyłącznie z Waszych wpłat.
Wszystkie informacje oraz detale znajdziesz na stronie Galerii Wspierających.
W imieniu redakcyjnego kiciucha dzięki za rozważenie wsparcia 💝
Wirtualna karma
Redakcyjny kiciuch i jego pełna miska- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Mini Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Wirtualna piona! Dzięki takim ludziom jak Ty możemy opłacać licencje, serwer oraz domenę.
Na serwer
Koszty, licencje... 💝- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Średni Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem
Zdecyduję samemu
Dzięki za 5 zł lub nawet 500 zł!- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym zależna od kwoty (Mini 50+, Średni 100+, Wielki 200 +)
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem przy wsparciu od 100 zł
🔍︎ Możesz powiększyć kafelki kliknięciem
Emil Jütte
Przeniesie się do willi na przełomie 1879 i 1880 roku z dawnej Kleine Domstraße 23, czyli z ulicy Mariackiej. Emil był doktorem i lekarzem medycyny, można więc zażartować lekko, że willa już od grubo ponad stulecia służyła komuś z dziedziny lecznictwa, gdy dziś – w 2024 roku – znajdują się tu gabinety lekarskie 😉 Urodził się około 1821 roku w Szczecinie, dokładne dane jego ojca nie są zapisane w bazach genealogicznych, wiadomo że matką była Adelaide Jütte z domu Brede. Emil zmarł po kilkunastu latach posiadania willi przy dzisiejszej Wojska Polskiego 97 (ówcześnie Falkendwalderstraße 53), 16 marca 1906 roku. Jego żoną była Elisabeth Jütte z bogatego i posiadającego własny herb oraz tytuły rodu von Zastrow. Jej ojcem był zasłużony major Otto von Zastrow, a imię otrzymała po matce, nią była Elisabeth von Zastrow z domu o ciekawym nazwisku Salingré. Po śmierci męża w 1906 roku przejmie posiadanie willi, a sama zmarła kilka lat później – 7 stycznia 1911 roku w Szczecinie.
Erwin Carnuth
Z wkładki do rejestru zabytków wynika, że pani Elisabeth sprzedała budynek tuż przed śmiercią – 1 lutego 1909 roku, za sumę 62500 ówczesnych marek. Możliwe, że przeniosła się na dawną Kaiser-Wilhelm-Straße 62 (Jana Pawła II) na II piętro, gdzie mieszkał emerytowany kapitan marynarki Hans von Zastrow, a w jej akcie zgonu właśnie pada ta ulica, jednak pod numerem 12. Tutaj będzie ciekawy zwrot akcji 😉 Pan Erwin Carnuth prowadził markę “Julius Rohleder“. Po sąsiedzku – w kamienicy Korony Polskiej 8 pod koniec XIX wieku oraz na początku XX wieku żyje pan Paul Riemschneider, którego żoną była… aha! Właśnie! Pani z rodziny Rohleder, a konkretnie córka Juliusa 🙂 Odkrywamy tu jakąś przyjaźń pomiędzy właścicielami okolicznych kamienic i willi, co sugeruje, że pan Paul z Królowej Korony Polskiej 8 oraz pan Erwin Carnuth z dzisiejszej Wojska Polskiego 97 musieli się bardzo dobrze znać. Znane są dokładniejsze detale o właścicielu willi z opisywanego okresu – urodził się około 1871 roku w podszczecińskim Züllchow (Żelechowa), a jego żoną była pani Else Carnuth z domu Jonath. Pan Erwin był kupcem i długo willi posiadać nie będzie – umrze w wieku 54 lat, 15 listopada 1925 roku w Szczecinie.
Karta wpisowa zabytku z 1998 roku podaje, że 24 stycznia 1926 – po śmierci Erwina – ogrodzenie willi miało być w bardzo złym stanie, zniszczone były filary i polecono naprawę. Właścicielką willi była wdowa, pani Else. Dokładne detale o małżeństwie poznajemy tradycyjnie przez akty zgonu. Posiadaczem od 1909 do 1925 roku willi o ówczesnym adresie Falkendwalderstraße 53 (później zmiana na 97), a dzisiejszym Wojska Polskiego 97 był Erwin Adolf Hermann Carnuth, zaś jego żoną była Hedwig Else Carnuth, wspomniana wyżej. Urodziła się 23 kwietnia 1878 roku w Ruhrort, dziś dzielnicy Duisburga, zmarła już po przeprowadzce z willi 6 lipca 1941 roku o 8:00 w szpitalu miejskim, a za powód śmierci podano niewydolność serca i złamanie lewej szyjki kości udowej. W willi po tym, jak zakupi ją poniższa postać wciąż żyje jeszcze Julie Jonath – ta sprawia trochę trudności w kwestiach genealogii. Według aktu zgonu Else pani Julia Jonath z domu Kamphausen była jej matką. Jeżeli ten trop jest prawdziwy to pani Julie wyprowadziła się ze Szczecina i zmarła poza miastem krótko przed córką.
Franz Dreyer
Nowym właścicielem od 1927 roku zostaje kapitan żeglugi cywilnej oraz prowadzący linię żeglugową Franz Dreyer. Przeniósł się do zakupionej willi z dawnej Linsingenstraße 61 (I piętro), czyli z dzisiejszej Potulickiej. Przeniesie się na dawną Kaiser-Wilhelm-Straße 18, czyli na dzisiejszą Jana Pawła II, a w czasie II Wojny Światowej żyć będzie w Dąbiu. Jego detale pozwalają nam ustalić stare księgi, w jakich pojawia się na północy miasta sternik o tym imieniu i nazwisku, który następnie rozwija swój biznes i tytuły, a jego ścieżka kariery wygląda na ciekawą. Przyszedł na świat 10 maja 1874 roku w dawnym Wilhelmsdorf Kreis Ueckermünde. Dzisiaj to wieś Uniemyśl, kawałek na północ od miasta. W 1900 roku przeprowadził się do Duchow Kreis Randow, czyli nieistniejącej dziś wsi przed Jasienicą (od strony zakładów chemicznych w Policach), jaką po wojnie nazwano Duchowo. Jego rodzice mieszkali w 1900 roku w Trzeszczynie, a żoną została 3 grudnia 1900 roku mieszkająca w Szczecinie, a pochodząca z Gryfina pani Ida Emilie Elise Heÿn.
Viktor Knipp
Według karty wpisowej do rejestru zabytków radca prawny, prawnik i doktor Viktor Knipp kupił budynek 11 lutego 1931 roku. Za jego czasów numeracja ulicy Wojska Polskiego ulegnie zmianie i dawna Falkenwalderstraße 53 otrzyma dzisiejszy numer 97, pod koniec lat trzydziestych. Tu uwaga. Pamiętacie, jak zaleciłem pamiętać o dawnej uliczce Aschgeberstraße, jakiej kamienice stały przy północno wschodniej części Placu Orła Białego? Bo pani Gerloff, jaka tam żyła była spokrewniona z… pierwszym właścicielem. Mamy tu fikołek historyczny, bo właściciel po niemal 60 latach – pan Viktor Knipp – swoją kancelarię prowadził w latach trzydziestych właśnie przy tej uliczce, konkretnie przy Aschgeberstraße 3,4 na I piętrze 😀 Fikołek! By zrozumieć, gdzie ten adres i uliczka się znajdowała – jeżeli spojrzymy w łukową uliczkę, jaka odchodzi od Grodzkiej, przy blokach oraz słynnym szczecińskim zegarze kulkowym, a następnie wchodzi przy dawnym Polmozbycie obok fontanny, to właśnie tę lokalizację i przebieg uliczki chodzi. Dziś niestety nie pozostał tam ani jeden numer przedwojenny, nie licząc kompleksu dawnego Polmozbytu, jaki w szkielecie jest obiektem przedwojennym i niegdyś reprezentacyjnym. Dziś nie bardzo. Żoną Viktora była według wkładki pani Erna Knipp, a sam zdaje się, że po II Wojnie Światowej zamieszkał we Frankfurcie nad Menem. Urodził się 6 grudnia 1886 roku Limburg An Der Lahn, co sugeruje, że po wojnie powrócił w rodzinne strony. Jego żoną 14 grudnia 1921 roku została wspomniana wyżej i dokładniej Erna Charlotte Emmi Schwand, która już wcześniej miała męża, pochodziła z domu Rauchfuss. Znane są kolejne ciekawostki – w pierwszej połowie lat trzydziestych dozorcą budynku Falkenwalderstraße 53 (później 97), czyli Wojska Polskiego 97 był August Petrich, żył tam ogrodnik Otto Kowalewski, a gdy w 1935 roku zbudowano garaż jeszcze znany jest mieszkaniec kolejny – kierowca Heinrich Lindner.
Po II Wojnie Światowej
Po wojnie budynek przeszedł na własność państwa, a następnie powstała w budynku Przychodnia Szkół Wyższych, jak wspomina wkładka z 1998 roku znajdował się tam Wydział Zdrowia Urzędu Miejskiego w Szczecinie. W 2024 roku działa tam Szczecińskie Centrum Zdrowia oraz Przychodnia Medycyny Pracy, a część pomieszczeń najmują usługi diagnostyki medycznej. Niestety stan budynku jest średni – elewacja nie jest w najgorszym stanie, ale pilnego remontu wymagają zdobienia, przede wszystkim figury znajdujące się nad głównym wejściem oraz zdobienie na boku budynku od strony Królowej Korony Polskiej. Ciekawostką jest niewielkie okrągłe okienko po lewej stronie wejścia głównego – te oświetlało… toaletę 🙂
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 4 miesiące temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej albo dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć “Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.