Albo i więcej! Różne firmy, budowlane, handlowe, usługowe, przemysłowe... A kiedyś działał tu spory tartak parowy oraz znajdowała się hala dla zwierząt, gdzie odbywały się aukcje świń, bydła i innych. Gdzie jesteśmy tym razem? Nikt się raczej nie spodziewa, że w masie hal między Santocką i Zielonogórską w Szczecinie! 🙂
Kliknij i rozwiń spis treści
Jedną z zapomnianych na kartach historii Szczecina ulic jest dawna „Am Bieselwerk„, która pochodzi i wskazuje konkretne nazwisko oraz zakłady pracy. W luźnym tłumaczeniu tę ulicę można nazwać „Na zakłady Biesela„. Dziś z tej ulicy korzysta wielu szczecinian w drodze do domu, do pracy, na Cmentarz Centralny albo do miejsca, gdzie te zakłady się znajdowały – później ulica zmieniła nazwę na An der Pommernhalle. Taką nazwę otrzymały hale, które znajdują się po zachodniej stronie dzisiejszej Santockiej. To obszar pomiędzy ulicami 26 Kwietnia, Santocką i Zielonogórską, jaki składał się z dwóch długich hal (tartaku Biesela) kilku dodatkowych budynków i zbudowanej również przed wojną Hali Pomorskiej od strony Świerczewskiej. Północna duża hala widoczna z ulicy 26 Kwietnia, która do około 2020 roku była w żółto-niebieskich kolorach, a dziś jest bardziej biała to obiekt o przedwojennej historii – dzisiejsza konstrukcja jest bardzo mocno przebudowana i niewiele przypomina przedwojenną. Pierwotnie stojące tu dwie długie hale zostały „nadbudowane” oraz połączone, a stanowiły tartak rodziny Biesel. W temacie dawnych Hal Pomorskich trzeba rozróżnić dwa adresy – dawny tartak i firmę przetwarzającą drewno, jaką prowadziła rodzina Biesel (od tego wzięła się nazwa Am Bieselwerk) była od strony 26 Kwietnia, a duży kompleks przeznaczony do hodowli nizinnego bydła, czyli po prostu czarno-białych krów ( 😉 ) stał od strony Świerczewskiej.
Justus Biesel i Richard Biesel
Kiedy ścieżka od jego nazwiska – Am Bieselwerk – pojawia się w księgach adresowych zarządcą marki był już kupiec Richard Biesel, żyjący w 1923 roku na dawnej Kaiser-Wilhelm-Straße 68, czyli dzisiejszej Jana Pawła II. Dlaczego? Justus już nie żył. Biznes przejął Richard Karl Reinhold Adolf Biesel. Ten nie był synem Justusa, a był bratankiem – jego ojcem był kupiec Heinrich Emil Reinhold Biesel, a matką Wilhelmine Dorothea Johanna Juliane Biesel z domu Werth, jaką w księgach adresowych zdrobniale zapisano jako Minna Biesel. Te dane poznajemy z aktu ślubu jego syna. Konkretnie dziedzic marki Biesel – Richard Karl Reinhold Adolf Biesel – urodził się 7 maja 1869 roku w Szczecinie, a związek zawarł 14 czerwca 1911 roku. Jego matką była w okresie powstania uliczki Am Bieselwerk była wspomniana wdowa Minna, jaka żyła pod dawną Preußischestraße 15, na parterze, niedaleko od biznesu swojego syna oraz męża.
Swoje biuro dziedziczący markę pan Richard miał pod tą samą ulicą ale o numerze 19a, dzisiaj to Mazurska, a kamienica 15 mimo że okoliczne przeszły remont, ta wciąż na niego w 2024 roku czeka. Adres Mazurska 19a zdaje się istnieć do dziś na tyłach kamienicy, jaka w maju 2019 roku była w remoncie. Jego firma zajmowała się produkcją drewna, posiadała tartak, produkowała fornir i specjalizowała się w drewnie dębowym. Reklamował swój biznes masą reklam i wpisów w księgach branżowych, skąd wiemy dokładniej, że był to tartak parowy. Z ksiąg branżowych wynika, że Justus Biesel prowadził swój biznes pod Mazurską 19 przynajmniej od początków XX wieku. W temacie tej rodziny warto dopisać, że Heinrich Emil oraz jego żoną Wilhelmine Dorothea (Minna) mieli całą gromadkę dzieci. Wymienienie wszystkich zajęłoby kolejny akapit, a skupiamy się tu głównie na marce i budynku Hal Pomorskich (Pommernhalle) oraz tartaku rodziny Biesel. Warto zaznaczyć, że właścicielem terenu było miasto Szczecin. Jako ciekawostkę można podać, że Richard Biesel w 1921 roku wypoczywał w lokalu Splendid w Świnoujściu.
Postacią, która kryje się konkretnie za marką Justus Biesel i przemysłem drzewnym był Heinrich Justus Biesel, jaki zmarł dość młodo – 4 kwietnia 1885 roku w Szczecinie. Miał 41 lat i urodził się w dawnym Bahn, czyli dziś w Baniach. Z relacji rodzinnych wynika zależność – Heinrich Richard Emil Biesel mógł być bratem Heinricha Justusa – mieli tego samego ojca oraz matkę. Imię Heinrich było nadawane od pokoleń i tak samo na imię miał ich ojciec. Richard, czyli syn Heinricha Richarda była zatem bratankiem Justusa 😉 Zawile, ale zrozumiale. Pod koniec lat dwudziestych markę Justus Biesel i jego biznes oparty o import drewna, produkcję wyrobów drewnianych przejęło dwóch panów.
Willi Brussig i Willy Haase
Zmiana numeracji nastąpi w księdze z 1930 roku. Z tego przełomu wiemy, że przełożonym zmiany w tartaku Bieselów (już pod nowym zarządem) był Wilhelm Wolff. Zarówno Richard jak i pani Minna, wdowa po jego ojcu, znika ze Szczecina. Zmiana numeracji pozwala nam na wskazanie, która część po powstaniu Hal Pomorskich należała do tartaku, a która do hal przeznaczonych na bydło. Po zmianie nazwy ulicy – z Am Bieselwerk na An der Pommernhalle – marka Justus Biesel (pod władaniem powyższych z nagłówka) zajmowała numer 20, czyli północny od 26 Kwietnia, następnie niewielki nieistniejący dziś domek o numerze 21, tuż przy linii kolejowej (od strony północno zachodniej) zajmowała firma Gustav Sehl G.m.b.H. zajmująca się handlem koksem i węglem, mająca swoje biuro na dzisiejszej Środowej. Hale Pomorskie (Pommernhalle) zajmowały numer 22, znajdujący się przy rogu Santocka / Świerczewska, tuż przy torach prowadzących w stronę jednostki wojskowej, gdzie działa Hiper Stolarka i Sawa Lender. Na zdjęciach lotniczych wykonanych w 1943 roku zdaje się, że hale te mogły spłonąć lub być uszkodzone.
Willi Brussig był majętnym kupcem, który w latach trzydziestych zamieszkiwał kamienicę przy Moltkestraße 13, na III piętrze. Jego mieszkanie istnieje do dzisiaj, to kamienica narożna Wyzwolenia 5, róg Małopolska, gdzie kiedyś mieściło się Małe Zoo. Jego wspólnik Willy Haase mieszkał wtedy na König-Albert-Straße 45, na II piętrze. Ten adres również istnieje do dzisiaj i jest to aktualnie doskonale odremontowana kamienica Śląska 45.
Wydarzenia w Pommernhalle
Budynek, który powstał na rogu Santocka / Świerczewska od strony południowej był konstrukcją drewnianą z betonowymi podporami oraz fundamentami. Służył hodowli bydła, a okolica nie przypominała tego, jak wygląda dziś – błoto, trawa, drewniany płot wokół. Zachowały się wzmianki z dawnej prasy, jakie wskazują że obiekt powstał w drugiej połowie lat dwudziestych XX wieku i już w 1929 roku organizowane była tam 96 Wielka Aukcja Bydła, 17 stycznia 1929 roku o godzinie 12:45. Dodatkowo o 10:45 odbywała się 16 Aukcja Świń Hodowlanych, jakie prowadził związek pomorskich hodowców.
Na tej stronie nie ma reklam, treści sponsorowanych, płatnych ani irytujących okien. Wysokiej jakości zdjęcia, grafiki, serwer, domenę i licencje utrzymujemy wyłącznie z Waszych wpłat.
Wszystkie informacje oraz detale znajdziesz na stronie Galerii Wspierających.
W imieniu redakcyjnego kiciucha dzięki za rozważenie wsparcia 💝
Wirtualna karma
Redakcyjny kiciuch i jego pełna miska- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Mini Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Wirtualna piona! Dzięki takim ludziom jak Ty możemy opłacać licencje, serwer oraz domenę.
Na serwer
Koszty, licencje... 💝- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Średni Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem
Zdecyduję samemu
Dzięki za 5 zł lub nawet 500 zł!- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym zależna od kwoty (Mini 50+, Średni 100+, Wielki 200 +)
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem przy wsparciu od 100 zł
Konkretnie Hala Pomorska powstała w 1926 roku. Rok później, w styczniu 1927, prasa podaje że w świeżo zbudowanych halach odbywał się Szczeciński Tydzień Rolniczy. Nawiązano wówczas w przenośni, że nazwa „Pommernhalle” odnosi się od „ojca rolnictwa”, jakim jest Pomorze. Nazwę tę wymyślił przewodniczący Pomorskiego Towarzystwa Hodowlanego dzierżawca majątku Schimmelpfennig z Drosedow. Życzenia pomyślności złożył też Przewodniczący Izby Rolnictwa von Flemming z Basenthin, a gratulacje przekazał napdrezydent Julius Lippmann oraz nadburmistrz szczeciński Friedrich Ackermann.
Kolejne aukcje odbywały się, co kilka miesięcy w 1929 roku. Nieco wcześniej – w 1928 roku – prasa podaje, że dogodnym jest dojazd tramwajem do nieodległych od przystanku Pommernhalle, a także osiągnięto rekordową sprzedaż 100 sztuk bydła. Informowano też, że 28 marca 1928 roku odbędzie się 89 Wielka Aukcja Bydła, co oznacza, że imprezy były częste i cykliczne. Z 1928 pochodzi też ciekawa i obszerna wzmianka – dowiadujemy się, że walne zgromadzenie Pomorskiego Towarzystwa Hodowców prowadził ponownie dzierżawca dużego dworu Schimmelpfennig z Drosedow. Dyrektorem do spraw hodowli był Gaede, objaśnił w trakcie zgromadzenie cele hodowli wspominając o odpowiednim żywieniu krów, by dawały dobre mleko.
Przewodniczący Schimmelpfennig przestrzegał jednak przed „jednostronnością” i zaznaczał, że najważniejsze jest zdrowie zwierząt, które gwarantują zysk z hodowli. Setna i jubileuszowa aukcja w Pommernhalle odbyła się 24 maja 1929 roku, w piątek, tradycyjnie o 12:45. Kolejne duże wystawy są wspomniane przez „partyjny” Bollwerk w 1936 roku, gdzie podaje się, że poza bydłem wystawiano też inne zwierzęta – w tym futerkowe i króliki. Ciekawe wzmianki z aukcji w Pommernhalle (Hale Pomorska) znamy z 1930 roku, kiedy odbywały się targi świń. Sprzedano 46 knurów świni szlachetnej po średniej cenie 328 marek i cztery lochy po średniej cenie 337 marek. Najwyższe nagrody otrzymał knur Admiral za kwotę 780 marek (kupujący o nazwisku Glahn) oraz knur Obotrit za 760 marek (kupujący o nazwisku Schnur). Gorzej szła aukcja świń wiejskich. Znane jest też nazwisko ostatniego sekretarza towarzystwa – był nim Konrad Herrmann.
Teren hal i tartaku po II Wojnie Światowej
W dwóch halach jakie połączono i przebudowano, a które stanowiły część fabryki drewna Biesela działa między innymi Wurth, Art-pol, Sznajder, Snickers Workwear Outlet, Bright czy Nilpol. Wokół otworzyly się też inne firmy i podmioty zabudowując znaczny obszar, który dawniej porośnięty był trawą i służył do wypasu. Okolice małego domku wspomnianego wyżej, gdzie biuro miała firma zajmująca się handlem węglem zajmuje teraz w nowym budynku Tylem.pl Foteliki Samochodowe. Obszar po dawnej Hali Pomorskiej zajmuje Sawa Lender zajmująca się opakowaniami, a głębiej działa Taurus, sklep z bagażnikami dachowymi. Wielu mieszkańcom obszar hal kojarzy się też z sklepami meblowymi, z farbami, wyposażeniem wnętrz oraz remontami – działają tu składy budowlane.
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 4 miesiące temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej albo dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.