Berta Weichert i jej historia z odnalezionego nagrobka 

Wielu zarzuca, że panuje taka duża troska o przedwojenne nagrobki, a o powojenne już nie. To błędne myślenie. Bo jestem żywym przykładem tego, że można dbać o wszystkie – w miesiące letnie w każdy weekend charytatywnie czyszczę i często odmalowuję polskie zapomniane groby na Cmentarzu Centralnym. Pochylam się też nad tymi polskimi płytami, które leżą wyrzucone i połamane w krzakach cmentarza. W galerii znajdziesz jedną z moich prac pod Szczecinem. Różnica leży w tym, że groby polskie jeszcze mogą mieć opiekunów, potomków którzy wciąż żyją i tych nagrobków są setki tysięcy. Pozostałych nagrobków przedwojennych jest w stosunku do polskich garstka. Po II Wojnie Światowej w pewnej mierze w sposób usprawiedliwiony – doświadczeniami wojennymi – niszczono poniemieckie nekropolie.

Z drugiej strony zastanawia, co kierowało ludźmi, którzy potrafili łomami rozbijać groby rocznych dzieci. Po wielu dekadach myślenie się zmieniło – nikt z „drugiego świata” nie wrócił powiedzieć nam, że tam dalej są granice, podziały oraz wzajemna nienawiść. Uznaje się dziś powszechnie, że stare nagrobki powinny tworzyć lapidaria, jako elementy historyczne oraz chyba sami chcielibyśmy, by polskie cmentarze na wschodzie były traktowane w podobny sposób – z szacunkiem do zmarłych. Niezależnie od wiary, narodowości, pochodzenia lub wieku zmarłego. Niestety, nawet do dziś – w 2024 roku – dochodzi do plądrowania grobów. Zarówno na wschodzie (Białoruś, Ukraina, Litwa), jak i u nas w Polsce.

To prawda? To możliwe? Dzisiaj?! Rocznie odwiedzam myślę, że kilkanaście cmentarzy wokół Szczecina. Niestety na wielu z nich nawet po kilku latach (2022->2024) widać ślady szabrowania, rozkopywania ram grobowych i dzikich poszukiwaczy z wykrywaczami metali. Czasami zarzuty są błędne, bo okazuje się, że „przekopany” cmentarz był terenem poszukiwań właśnie starych płyt, krzyży, nagrobków ale zgodnie z prawem – przez stowarzyszenia mające na to zgody konserwatora zabytków oraz zarządcy terenu. Wtedy odnalezione nagrobki są spisywane, wraz z szerzej opracowanymi danymi pochowanych ludzi. Jednak nawet małe poniemieckie cmentarze na wsiach, w lasach, potrafią być rozkopywane przez dzikich poszukiwaczy skarbów 80 lat po wojnie…

Opisany tu znaleziony nagrobek starszej pani został użyty jako wzmocnienie nasypu. I co ciekawe, nie był to jedyny odnaleziony w tej okolicy. O odkryciu nagrobka poinformował mnie świetny kolega Bartosz, pokazał gdzie płytę robotnicy położyli, spisaliśmy go, a następnie dałem znać Markowi Łuczkowi. Płytę zabraliśmy do mini-lapidarium na Cmentarzu Centralnym, chociaż sama płyta pochodzi najprawdopodobniej z cmentarza niemierzyńskiego między ulicą Słowackiego oraz Niemierzyńską lub z cmentarza grabowskiego, na północ od ulicy Niemierzyńskiej. Warto też dostrzec pewną cechę – jak mała jest dokumentacja powojenna. Często znajdując połamaną polską płytę nagrobną w krzakach, z lat 50, praktycznie nie da się znaleźć detali o tym człowieku. Dokumentacja przedwojenna jest kompletnie inna.