Stettińska Polonia, która pozostała w powojennym Szczecinie
Mimo, że w Szczecinie nie mieszkało dużo Polaków przed wojną działał tu konsulat i polskie towarzystwo zajmujące się pomocą Polakom. Są jednak takie postacie, które zmieniły Stettin na Szczecin pozostając tutaj. Jedna z takich osób mieszkała na Arkońskiej.
W czasach kiedy Nemitz był wsią teren ten należał Juliusa Kosky i jego żony Berthy z domu Holldotz. Pan Julius był zarządcą gospodarstwa, a na swej posesji przy Dorfstrasse nr 5a (ówcześnie Arkońska) posiadał dom wraz ze stodołą tuż przy głównej ulicy oraz na tyłach ogromny ogród. W 1860 roku ziemię wraz z inwentarzem nabył mistrz rzeźnicki Hermann Fahrenkrug. W 1900 roku sprzedaje on swoja ziemię wraz ze zaniedbanym domem po dawnym gospodarzu, który w krótkim czasie przez nowych właścicieli został rozebrany. Pan Fahrenkrug przenosi się w 1898 roku na Pölitzerstaẞe 68 / Aleja Wyzwolenia.
Nowymi właścicielami zostali Max Prahst oraz Gustav Noetzel.
Pan Max Prahst był Asystentem Generalnym ds. Krajobrazu w Urzędzie Miasta, na terenie dzielnicy Nemitz / Niemierzyn posiadał on również ziemię na rogu Eckebergstrasse / Arkońska i Johannistalstrasse /Serbska. Zaś Gustav Noetzel, mistrz murarski, był współwłaścicielem firmy budowlanej “Gebrüder Noetzel “ – na polski można to przetłumaczyć jako “Bracia Noetzel”, którą współtworzył właśnie z bratem Richardem Noetzel. Siedzibą firmy mieściła się początkowo przy Bismarckstraße / Bałuki (dawniej Obrońców Stalingradu), a od 1900 roku przy Kaiser Wilhelm Strasse 66 (Jana Pawła II).
Rozpoczęli oni starania budowy na swoim terenie, by w 1902 roku wznieść piękną, dwupiętrowa kamienicę otoczoną ogrodem. Budową zajęła się firma Gustav Noetzel. Teren był nierówny, im dalej od głównej drogi tym nachylenie terenu było większe, teren pod budowę został wyrównany do połowy obszaru i wzniesiono tam dom. Bogato zdobiona, z wieżyczkami, balkonami, zwrócona wejściem w kierunku wschodzącego słońca, z dziedzicem pomiędzy główną ulica Eckebergstrasse / Arkońską a kamienicą. Była piękną ozdobą podmiejskiej dzielnicy Nemitz. W kamienicy zamieszkał Max Prahst wraz ze swoją żoną Emmą z domu Wendland, zajmując mieszkanie na piętrze. Pozostałe 4 mieszkań zostały wynajęte. Drugi współwłaściciel, Pan Noetzel, mieszkał przy Bismarckstraße 5 (Bałuki / Obrońców Stalingradu).
W 1902 roku między poziomami wzniesienia powstaje rampa, ułatwiająca przemieszczanie się pojazdów do nowo powstałego garażu. Początkowo mały budynek spełniał funkcję domku letniego, z czasem przekształcono go na garaż dla dwóch pojazdów, z niewielkim warsztatem, dwoma magazynami i składzikiem na benzynę. Zaś w 1903 roku cały teren zostaje ogrodzony zdobionym płotem. W 1922 roku płot oprócz frontu zostaje zastąpiony murkiem, który do dziś po części się zachował.
W 1902 roku między poziomami wzniesienia powstaje rampa, ułatwiająca przemieszczanie się pojazdów do nowo powstałego garażu. Początkowo mały budynek spełniał funkcję domku letniego, z czasem przekształcono go na garaż dla dwóch pojazdów, z niewielkim warsztatem, dwoma magazynami i składzikiem na benzynę. Zaś w 1903 roku cały teren zostaje ogrodzony zdobionym płotem. W 1922 roku płot oprócz frontu zostaje zastąpiony murkiem, który do dziś po części się zachował.
Niestety właściciele popadają w długi, a kamienica dwukrotnie zostaje wystawiona pod licytacje przez Königliches Amtsgericht Stettin / Królewski Sąd Rejonowy w Szczecinie. Pierwsza w 1906 roku, druga zaś w 1907 roku. W 1907 roku na rok zarządcą nieruchomości zostaje Edward Wendland, później kamienica pozostaje w rękach Panów Max Prahst i Gustav Noetzel do 1918 roku, kiedy zakupuje ją Sigismund Nowakowski.
Pan Edward Wendland był zarządcą majątku Sand bei Damen (Damen- Stare Dębno) w Kreis Belgrad (powiat białogrodzki) należącej do Rodziny von Kleist ( arystokratycznej rodziny wywodzącej się z Pomorza Wschodniego). Majątek Sand zajmował się rolnictwem , przede wszystkim upraw. Nazwisko Edwarda nie bez powodu pojawią się w dokumentach, mogę się jedynie domyślać iż wpływ na zatrzymanie licytacji kamienicy mogła mieć żona Maxa, Emma.
Nowym właścicielem od 1918 roku jest 
Sigismund (Zygmunt) Nowakowski, i to od niego zaczyna się historia polskiego wątku w Nemitz. Był Wielkopolaninem, który w 1895 r. przeniósł się z Poznania do Szczecina. Był współwłaścicielem fabryki pasów transmisyjnych ‘Stettiner Treibriemen-Fabrik Tröger & Co’. Dzięki karierze zawodowej był on jednym z wybitniejszych przedstawicieli szczecińskiej Polonii, złożonej głównie z robotników sezonowych. O tym, że w domu Nowakowskich pieczołowicie pielęgnowano polskie tradycje, świadczyć może fakt, że jeden z trzech synów Zygmunta – Bolesław, już w dominikańskim habicie, opiekował się Polakami, mieszkającymi w Berlinie. Działalność wśród szczecińskiej Polonii wiązała się również z aktywnym angażowaniem Zygmunta w środowisku katolickim. Był on m.in. członkiem zarządu Stowarzyszenia św. Wincentego przy kościele św. Jana Chrzciciela w Szczecinie.
Sigismund (Zygmunt) Nowakowski, i to od niego zaczyna się historia polskiego wątku w Nemitz. Był Wielkopolaninem, który w 1895 r. przeniósł się z Poznania do Szczecina. Był współwłaścicielem fabryki pasów transmisyjnych ‘Stettiner Treibriemen-Fabrik Tröger & Co’. Dzięki karierze zawodowej był on jednym z wybitniejszych przedstawicieli szczecińskiej Polonii, złożonej głównie z robotników sezonowych. O tym, że w domu Nowakowskich pieczołowicie pielęgnowano polskie tradycje, świadczyć może fakt, że jeden z trzech synów Zygmunta – Bolesław, już w dominikańskim habicie, opiekował się Polakami, mieszkającymi w Berlinie. Działalność wśród szczecińskiej Polonii wiązała się również z aktywnym angażowaniem Zygmunta w środowisku katolickim. Był on m.in. członkiem zarządu Stowarzyszenia św. Wincentego przy kościele św. Jana Chrzciciela w Szczecinie. Co więcej, w jego kamienicy przy Arkońskiej 8 odbywały się zebrania owego gremium. W 1943 r. utracił współudział w fabryce Tröger & Co. Być może śladem po tym wydarzeniu jest tajemnicza reklama firmy Dr. Nowakowski & Co., oferującej m.in. usługi “czyszczenia, matowania, bejcowania, klejenia na zimno (…) polerowania”. Wiadomo natomiast, że Zygmunt Nowakowski przeżył wojnę i pozostał w polskim już Szczecinie, gdzie w latach 1947-49 pracował w Komunalnej Kasie Oszczędności, a potem w Banku Komunalnym. Był również członkiem Polskiego Związku Zachodniego. Zmarł 31 stycznia 1954 r.
Natomiast “polska kamienica”, od pierwotnego wyglądu nieco się różni, gdyż w 1937 roku przeszła gruntowny remont elewacji. Pozbyto się niektórych wystających fragmentów gzymsów oraz zaniedbanych zdobień, wymieniono okna i nieco przekształcono wygląd balkonów.
Dziś pięknie odrestaurowana, nadal dodaje uroku ulicy Arkońskiej i całemu Niemierzynowi.
Źródło AP Szczecin, Adresbuch Stettin, ZBC Pomerania, Macklenburg Vorpommern,
Zajrzyj w okolicę!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna – możesz ja kliknąć i oddalić widok, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć “Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Wiele postów znajdujących się w bliskiej odległości gromadzi się w grupy – je możesz rozdzielić kliknięciem na ikonę.
Travelers' Map is loading...
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Beata Piechocka
Pasjonatka historii lokalnej z okolic dawnego Nemitz / Niemierzyna, administratorka strony oraz grupy Fb o dawnym Niemierzynie. Członkini Stowarzyszenia Denkmal Pomorze oraz Szczecińskiego Stowarzyszenia Fotograficznego. Miłośniczka detali, dawnej estetyki i ulotności...
Przeczytaj inne publikacje Poprawka?
Kliknij i daj znać!
Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook “Szczecin Znany i Historyczny” klikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!
Post na FB
Skomentuj na Facebooku!