Mimo, że ten post dotyczyć będzie wątku miasteczka w Stanach Zjednoczonych warto zauważyć, że pamięć historyczna może być wielonarodowa, wielokulturowa i przenikać się na wzajem. Mimo, że niemiecki Stettin to już przeszłość, dziś mamy polski Szczecin, to jednak Brazylijczycy w niewielkim mieście Pomerode postanowili "upamiętnić" zarówno Stettin, jak i Szczecin. O tym poniżej. W większości postu poruszymy jednak temat amerykańskiego miasteczka, które dziś słynie z minerałów, wydobycia oraz podmiejskiego charakteru stanu Wisconsin.
Dziś kompletnie nieszczecińska historia z przedwojennym Stettinem w tle 
Jak to? Tak to! Gdzie jeszcze na świecie “uwieczniono” przedwojenny Szczecin? Ba, uwieczniono! Jest coś o czym wielu z Was nie wie – ludzie urodzeni w przedwojennym Stettinie walczyli przeciw III Rzeszy. Różne sekrety kryją zagraniczne powiązania z dzisiejszym Szczecinem. W Stanach Zjednoczonych znaleźć można dużo miast, które swoje nazwy “odziedziczyły” po Europie. Słynny jest tutaj oczywiście Nowy Jork, którego dzisiejszy słynny Manhattan kiedyś nazywany był Nowym Amsterdamem. W Stanach znajdziemy też miasteczko Warsaw, czyli naszą Warszawę. Niewielu mieszkańców Szczecina wie, że znajduje się tam również miasteczko Stettin, czyli przedwojenny Szczecin, mający wiele wspólnego z imigrantami z dawnych Niemiec. Takich europejskich powiązań i pamiątek jest dużo więcej.
Od połowy XIX wieku do pierwszych lat XX wieku bardzo “modne” było przenoszenie “pamiątek” na zachód. O czym mowa? Na przykład o tym, że w Chile znaleźć można “podobną” Fontannę Manzla, która niegdyś stała na Placu Tobruckim. Mowa oczywiście o słynnej Manzelbrunnen lub w powojennym rozumieniu Sedinie. W trochę innej formie, bo ta chilijska przedstawia mężczyznę i została postawiona jako “dar”, stanowiła symbol dla imigrantów niemieckich skupionych głównie w Santiago i Valparaiso. O ile dobrze kojarzę, fontannę postawiono w 1912 dłutem niemieckiego rzeźbiarza o nazwisku Gustav Eberlein. Remontowano ją w 1997 i 2011 roku. Innym smaczkiem wspominanym niedawno na stronie, ale jeszcze nie GWOŹDZIEM POSTU jest brama portu wolnocłowego, powstała w 1900 roku.
Taka sama brama stanęła w 2000 roku w miasteczku Pomerode w Brazyli. Skąd taka nazwa? W 1861 roku założono tam osadę o nazwie nawiązującej do niemieckiego słowa “Pommern” (Pomorze). Bramę zaś, będącą idealną kopią naszej bramy nazwano Portico do Imigrante – co oznacza dokładnie “Brama Imigrantów”. Ciekawostką jest fakt, że brama ta powstała stosunkowo niedawno, gdy od dekad istniał już polski Szczecin. Mimo tego, że dawny Stettin to przeszłość potomkowie niemieckich imigrantów postanowili uhonorować kopią portowej bramy zarówno odległe już pokolenia, jak i aktualną pamięć o dzisiejszym Szczecinie. Brama w Pomerode wygląda identycznie, jak ocalała i strojąca do dziś brama do portu.
Wróćmy do Szczecina w USA, czyli miasteczka Stettin.
Jednym z “gwoździ” postu jest miasteczko Stettin leżące dziś w Stanach Zjednoczonych. W XIX wieku imigranci niemieccy – podobnie z resztą jak i imigranci wielu innych narodowości – nazywali nowe osady nazwami ze swoich rodzinnych stron. Osada ta powstała w hrabstwie Marathon, stanie Wisconsin. Oficjalnie Stettin stał się prawną osadą w lutym 1860 roku, jednak pierwsze domy powstawały tu już w 1845, kiedy to zaczął działać pierwszy i jedyny młyn w okolicy. W 1856 roku John Artus po pracy jako drwal zakłada pierwszą prężnie rozwijającą się w Stettin farmę. Od 1855 roku do 1857 według spisów ludności aż 75% mieszkańców hrabstwa Marathon stanowili niemieccy imigranci. W załączonej fotografii znajdziemy artykuł opisujący “stettińskich” pionierów – państwo Sauter, którzy przybyli do osady w 1857 roku. Co ciekawe, w dawnej prasie zachowała się fotografia, na której widnieje pan Ottmar Sauter i jego małżonka.
Z osady Stettin w amerykańskim stanie Wisconsin zachowało się trochę starych fotografii, między innymi drewniany dom (wg różnych opisów szkoła) z gromadą dzieci. Fotografię wykonano pod koniec XIX wieku. Według amerykańskich stron o historii tej okolicy wśród uczących się były zarówno dzieci mieszkańców już żyjących w Stettin od ponad 20 lat, jak i dzieci nowych imigrantów z Niemiec. Ciekawostką jest fakt, że o Stettin było głośno w tej okolicy już w 1861 roku, kiedy to rozpoczęła się Wojna Secesyjna. Najwięcej młodych ludzi gotowych do walki w tym regionie wystawiły dwa miasteczka – Stettin oraz… Berlin. Trzecia fotografia to fragment gazety – nekrolog – informacja o śmierci. W wieku 74 lat, w 1934 roku zmarł Carl R. Borth, był farmerem, który ożenił się w 1884 roku z Berthą Timm. Do amerykańskiego Stettina przybył w 1893 roku. Jego potomkowie żyją do dziś.
Na kolejnej fotografii zobaczymy leśników i drwali około 1895 roku, niedaleko od rzeki Rib, która płynie w pobliżu ówczesnej osady Stettin. Według artykułów w dawnej amerykańskiej prasie to głównie niemieccy drwale i osadnicy zmienili okolicę zamieniając skraje lasów w pola uprawne. Według innych dokumentów w 1912 roku w Stettin znajdowały się cztery fabryki sera oraz malutki tartak, kupiony w 1882 roku w spółce: Carl Buttke, William Buttke, Ottmar Sauter oraz John Loy. Ten tartak kupił w pierwszych latach XX wieku August Seehafer. Drugi tartak produkujący głównie małe przedmioty i dachówki prowadził Fritz Erdman, zaś trzeci na rzece prowadzili Plautz i Fitzke. 2 czerwca 1912 roku świętowano 50-lecie jednego z dwóch kościołów w Stettin, a na święcie zjawili się jedni z założycieli religijnej społeczności.
W kolejnych załączonych fotografiach zobaczymy jedną z rodzinnych fabryk sera w miasteczku Stettin, a także rodzinę i dzieci przy szkole, z około 1920 roku. Kolejna fotografia przedstawia rodzinę Hintz nieopodal swojej farmy przy miasteczku Stettin.
W sieci zachowała się też cała lista najstarszych mieszkańców Stettin z około 1930 roku, wymieniająca również tych, którzy żyli tam najdłużej. Według spisu ponad 74 lata mieszkał w Stettin William Ristow, 73 lata Carl Dahm Senior, a Julius Wilde 70 lat. Według dokumentu William Ristow zamieszkał w Stettin w 1857 roku, a żył przynajmniej do zrobienia spisu w 1930 roku! Znana jest również fotografia, która ukazuje kościół oraz pastora – był nim Martin Pilz.
Znana jest również mapa parceli w miasteczku Stettin – widać na niej nawet nazwiska właścicieli, w 34 sekcji mieszkał Bernard Buttke, po sąsiedztwie w 29 miał kogoś z rodziny – Helmutha Buttke. O rodzinie Buttke wiemy więcej – uznaje się, że w 1857 roku założyli kolejne farmy, a ich potomkowie żyli w Stettin przez kolejne dziesięciolecia. Pionierami tej rodziny byli Ferdinand, Carl, William i Christian oraz ich kuzyn Carl Buttke II. W kolejnych fotografiach mamy pozdrowienia dla mieszkańców od lokalnych oficerów z okazji 100-lecia. Kolejna grafika przedstawia osoby odpowiedzialne za świętowanie 100-lecia w 1960 roku. Wśród nich znajdziemy Frankie Nowaczyk oraz Eddie Nowaczyk – osoby o polskobrzmiących nazwiskach odpowiadające za… stoiska z piwem 😉 W końcowej galerii pozostawiam trochę fotografii lotniczych i dzisiejszych pochodzących z monografii “Town of Stettin”.
W powyżej załączonej galerii mamy mapę z 1954 roku, która przedstawia region Wausau, po lewej stronie widać miasteczko Stettin. Należy zaznaczyć – region Wausau, nie Warschau, co w języku niemieckim oznacza Warszawę. To dwie różne nazwy. Dziś to teren przy autostradzie stanowej 29, obok miasta Wausau, w Stettin mieszka 2191 osób. Przy Stettin znajduje się kompleks kopalniany – wydobywa się między innymi pegmatyt, sjenit oraz minerały. Tutaj nie jestem geologiem, docieramy do czasów dzisiejszych, czyli na tym koniec!
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Poprawka?
Kliknij i daj znać!
Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook “Szczecin Znany i Historyczny” klikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!
Post na FB
Skomentuj na Facebooku!