W swojej wyprawie do kolejnej lokalizacji po fotografie do opracowania trafiłem na fajną parkę z psiakiem, a także kilkunastu innych spacerowiczów i paru rowerzystów. Niewielu wie, że mija obok siebie historię - nieistniejący dziś folwark i osadę rybacką.
Nim dzisiejszy Bolków zmienił nazwę na Schlangenhorst nazywał się wcześniej Luchsloch. Możemy mniej więcej określić, kiedy nastąpiła zmiana nazwy – w opracowaniu Mützella z 1822 roku mamy podaną jeszcze starą nazwę z dopiskiem, że to późniejsze Schalngenhorst. Wcześniej wzmiankę znajdziemy w opracowaniu Brüggemanna, gdzie w 1777 roku padają obie nazwy. Na jeszcze wcześniejszych mapach szwedzkich lokalizacji w tym miejscu nie znajdziemy, za to znajdujące się na południu bagnisko oznaczone jest jeszcze jako jezioro – Krinzsee. Dokumentacja z 1817 i 1823 roku również wspomina „Schlangenhorst lub Luchsloch„, podaje też że w tym roku zamieszkiwało osadę 8 osób, a jej przynależność to dawne Böck, dzisiejszy Buk. Następnie wiemy, że folwark przypisany był do Nessenheide, czyli dzisiejszej wsi Rzędziny. Włączenie do podległości tej wsi nastąpiło w 1850 lub 1851 roku i pozostawała w obszarze dawnego Kreis Randow do 1939 roku, gdy w momencie powstania Wielkiego Miasta Szczecin dawny folwark Schlangenhorst trafił wraz z Rzędzinami do Kreis Ueckermunde. Warto też wspomnieć, że nazwę dzisiejszego ośrodka Bolków w dawnej formie można przetłumaczyć – Luchsloch to dwa słowa: luchs (ryś) oraz loch (nora). Wzmianka na ten temat pada w Baltische Studien z 1869 roku. W 1850 pada jeszcze stara nazwa w opracowaniu Berghausa, ale mowa jest o tym, że ówczesny Luchsloch był też osadką rybacką. Okazuje się, że osada mogła mieć jeszcze jedną nazwę – Kublankshorst, która pada na jednej z map z 1813 roku dokładnie w lokalizacji dzisiejszego ośrodka Bolków.
Dziękujemy za WASZE wsparcie! 💝
Jaka była historia Schlangenhorst Kreis Randow?
Można podejrzewać, że folwark przechodził różne czasy – lepsze i gorsze. Opracowanie z 1850 roku wspomina, że w osadzie jest nowo wybudowany dom, stajnia i stodoła, a najemca ma prawo połowu na jeziorze Neuendorfersee (Świdwie). Łowiono tu głównie liny i szczupaki, ale zdarzał się rzadko okoń, karaś i węgorz.
Ciekawa wzmianka dotyczy samego dzierżawcy z lekko późniejszych czasów – według dawnego niemieckiego opracowania dziadek dzierżawcy (mowa o tym, kto zarządzał w 1865 roku) miał złowić w jeziorze Świdwie suma o wadze 120 funtów, zaś sam dzierżawca w 1863 miał złowić rybę o wadze 68 funtów. W jeziorze miały się pojawiać kraby oraz karpie. Dzierżawca utrzymywał też „parobka rybnego” oraz pasterza. W folwarku inwentarz żywy stanowiły w 1865 roku 3 konie, 10 do 15 sztuk bydła, 8 świń i nieco gęsi.
Przez większość swojego istnienia Schlangenhorst zamieszkiwany był przez kilka osób, nie więcej niż kilkanaście, zaś w 1905 roku dzisiejszy Bolków miały zamieszkiwać tylko trzy osoby. Jednak mapa ukazująca Wielkie Miasto Szczecin wzorowana na poprzedniej mapie Kreisu Randow pokazuje nam, że wokół folwarku powstało więcej domów. Wśród części, która powstała prawdopodobnie tuż przed wojną mamy pozostałe budynki, jakie znajdują się po północnej stronie do dziś.
Według danych genealogicznych można ustalić nieco osób, które żyły w dawnym Schlangenhorst. Jedną z nich była Wilhelmine Auguste Albertine Zabel, która urodziła się 3 marca 1851 roku w Schlangenhorst Kreis Randow. Jej ojcem był Johann Gottfried Zabel, matką Henriette Staegemann. W wieku 26 lat poślubiła w Szczecinie 21 grudnia 1877 roku roku swojego męża, był nim Adolf Louis Stellbaum.
Niestety. Losy pani Wilhelmine są tragiczne – jej mąż zmarł krótko po rocznicy ślubu, 26 grudnia 1882 roku w Szczecinie, zaś pani Wilhelmina dwa lata później, znów niemal równo po rocznicy ślubu i śmierci męża 31 grudnia 1884 roku w Szczecinie.
Miała zaledwie 33 lata. Prawdopodobnie mieli dzieci – pani Wilhelmine Auguste Stellbaum z domu Zabel pojawia się jako babcia w dokumentacji niemieckiej. Ich córką miała być Mathilde Bertha Auguste Stellbaum. Ta urodziła się już w Szczecinie 28 października 1877 roku, zmarła 7 czerwca 1956 roku. W galerii znajduje się jej fotografia umieszczona w bazie genealogicznej.
Rothenbaum Kreis Randow, tuż obok
Obok folwarku Schlangenhorst (Bolków) znajdowało się tez małe gospodarstwo rybackie nazwane Rothebaum (można tłumaczyć jako Czerwona Kłoda). Miejsce to znajdowało się przy ubitej drodze prowadzącej od Węgornika do Bolkowa, na południowo wschodnim brzegu jeziora – patrz załączone mapy. Dziś mniej-więcej w centrum dawnej osady Rothebaum przebiega „lekka” linia zasilająca. Również niewiele jest dostępnych wzmianek historycznych o tym miejscu. Wiadomo, że w 1876 roku żyła tam rodzina: Carl Wilhelm Siwkow, żona Anna (z domu Schwörke) i ich córka Maria.
Co ciekawe, osada ta należała według dokumentacji z drugiej połowy XIX wieku do wsi Stolec (Stolzenburg), składała się z dwóch domów zamieszkanych przez 8 osób (1865) oraz zagrody. W księgach występuje jako dom rybaka (fischerhaus). Lokalizacja ta znika na przełomie XIX i XX wieku, w kolejnych mapach nie pojawia się – po wojnie ten obszar nie otrzymał swojej nazwy. Można podejrzewać, że Rothebaum Kreis Randow wyludnił się jeszcze przed II Wojną Światową.
Dziś po osadzie Rothenbaum w dawnym Kreis Randow nie pozostało praktycznie nic. Wracając na koniec do dawnego Schlangenhorst (Bolków) warto dodać, że po starej zabudowie ostały się 2-3 budynki, nie wliczając w to samego budynku ośrodka. Te 2-3 ostatnie znajdujące się na północny zachód od ośrodka zostały niestety rozebrane w ostatnich latach – czy z uwagi na stan techniczny, niemożliwość ich utrzymania, tego niestety nie jestem w stanie określić.
Bolków i szamańskie sanktuarium
Ciekawe opracowanie można przeczytać w „Archeologii Polski” z 2015 roku autorstwa Tadeusza Galińskiego, we współpracy z Iwoną Zych, Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Opracowanie te dotyczy prac archeologicznych, których efektem było odnalezienie artefaktów i śladów, jakie pozwoliły sądzić, że w dawnym Schlangenhorst (Bolków) znajdowało się szamańskie sanktuarium. Według publikacji głównym założeniem sanktuarium była wysoka na 1,2 metra budowla z żerdzi sosnowych, z układem kamiennym, na planie przypominającym Wielki Wóz. Odnaleziono składy ofiarne oraz liczne przedmioty związane z obrzędem.
Do tego sanktuarium otaczały trzy szałasy. Ciekawostką jest opis mówiący, że brzeg jeziora (tu również dawne jezioro Krynickie, wspomniane Krinzsee) był pionowo opadającą skarpą o głębokości 1,5-2,5 metra. Sanktuarium szamańskie w Bolkowie było zbudowane na kole o średnicy 6 metrów. Opracowanie wspomina też, że w sąsiedztwie znajdowało się około trzydziestu kamieni przyniesionych z odległych od stanowiska miejsc, a także były ułożone w równych od siebie odstępach. Te mają też ślady obróbki – obtłukiwania. W jednym z składów ofiarnych znajdowało się też gładkie ostrze kościane, obok innego motyka rogowa. Z przedmiotów jakie odnaleziono wymienić można włócznię z drewna cisowego, fragment maski obrzędowej z kory brzozowej, kadzielnica czy coś na kształt figurki. Pełne opracowanie wraz z rysunkami znaleźć można tutaj.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Wiele postów znajdujących się w bliskiej odległości gromadzi się w grupy – je możesz rozdzielić kliknięciem na ikonę.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Poprawka?
Kliknij i daj znać!
Ostatnia aktualizacja 9 miesięcy temu
Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook „Szczecin Znany i Historyczny” klikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!
Post na FB
Skomentuj na Facebooku lub podziel się postem ze znajomymi!
2 komentarzy
Odezwę się mailem jeżeli coś ustalę! Dzięki za komentarz. Oczywiście Google Translate dał radę 🙂
Witam Paweł Ziatek, natknąłem się na tę stronę przez przypadek szukając Rothenbauma w dzielnicy Randow. Z aktu małżeństwa wynika, że 22 listopada 1866 roku w dzielnicy Rothenbaum w Randow urodził się brat mojego pradziadka. Zatem mogła tam wówczas mieszkać rodzina: August Moche, jego żona Sophie z domu Krämer, mój pradziadek Friedrich Wilhelm Heinrich (ur. 1865) i jego brat Carl Friedrich Wilhelm. Szukam informacji na temat Augusta Moche. Jeśli posiadasz jakieś informacje na ten temat, będę wdzięczny. I mam nadzieję, że tłumaczenie w Google będzie czytelne… Monika z Niemiec