O powojennej osadzie Gunice trochę wiemy, najwięcej mamy informacji o czasach, gdy dawne Günnitz rozkwitało za czasów rodu von Ramin. Najmniej o czasach przed nimi. Jednak patrząc na okolicę niewiele było równie starych miejsc, jak to. I równie ciekawych - gdzie przez stulecia żył znany ród.
Dziś to nietypowo wyglądający lasek lekko na prawo od drogi na Węgornik, kawałek od Tanowa, na północ od Szczecina. Dawniej mający setki lat majątek rodu von Ramin o ciekawej historii. W poszukiwaniu „starusieńkiego” udałem się ostatnio w te tereny, z aparatem, z dronem i z fascynacją, co ciekawego można napisać o tym miejscu.
Zarysy wsi Gunice od zarania do dziś
Podaje się również w dzisiejszych źródłach niemieckich, że osada Günnitz (dzisiejsze nieistniejące Gunice) były do 1555 roku w posiadaniu rodu von Blankenburg. Tu jako ciekawostkę można podać, że dawny Stolzenburg (dzisiejszy Stolec) nosił właśnie taką nazwę do około 1521 roku, od nazwy rodu, do czasów przejęcia przez von Raminów. W XIX wieku trwał również mały konflikt pomiędzy braćmi von Ramin, którzy reprezentowali różne gałęzie istotnego w tej części Pomorza rodu. Wcześniej – za czasów szwedzkich – wykonano mapę (widoczną poniżej), regionu Günnitz. Perturbacje z łączeniem majątków przez członków rodu von Ramin oraz tzw. Günnitz A i Günnitz B trwają aż do 1911 roku, a prawnie nawet do 1926 roku. Powojenna wieś Gunice i pałac był zamieszkany, działały tam koła łowieckie, jednak pałac niszczał, aż do późnych lat sześćdziesiątych, kiedy został rozebrany.
Przed wojną mieszkało w Günnitz niecałe 200 mieszkańców podzielonych na leśniczówkę, kompleks pałacowy oraz osadę znajdującą się po obu stronach drogi prowadzącej do Węgornika. Ciekawostką są szczegółowe dane z Landbuch von Pommern und Rügen z 1865 roku – jako lokalizację dawnego majątku Günnitz podaje się obszar pomiędzy jeziorem Świdwie (dawne Neuendorfersee), a starą drogą pocztową do Ueckermünde (dziś droga w stronę Dobieszczyna). Wyczytać możemy, że ziemie były dość żyzne, uprawiano tu nawet tytoń, a łąki są zagospodarowane i posiadają dużo orsztynu – inaczej rudy darniowej, którą wykorzystywano do schyłku XX wieku w budownictwie, a także w dawnych czasach jako rudę żelaza w piecach dymarkowych. Tu warto wspomnieć, że w pobliżu Günnitz surowców występujących na ziemiach nie przetwarzano (nie licząc torfu na własny użytek), z uwagi na działanie pobliskiej huty żelaza w Torgelow.
Okolice ziem gunickich były nawożone oraz dbano o meliorację, jednak ta nie mogła być zbyt głęboka z uwagi na gleby piaszczyste oraz zawierające wspomniany orsztyn. Jak podaje nam wyżej wymienione źródło, w 1865 roku w majątku Gunice pracowali: 1 inspektor, 1 leśnik, 1 ogrodnik, 5 rodzin robotników, 2 służących, 2 pasterzy i 4 pokojówki. W 1865 roku dawne Günnitz składało się z 72 mieszkańców w 9 rodzinach mieszkających w 5 domach i 6 budynkach gospodarczych, mając 50 sztuk bydła, konie wierzchowe i 8 koni roboczych. Hodowano również ptactwo – kaczki i indyki – niestety nie hodowano gołębi oraz ptactwa lotnego z uwagi na ptaki drapieżne, jakich miało być w tej okolicy dużo. Jedną z ciekawostek, którą odnajdujemy w dawnych księgach jest kwestia stawu – na południe od pałacu w Gunicach znajdował się staw z dwoma dopływającymi strumieniami. Od jego zachodniej strony znajdował się zadbany park. W stawie według publikacji z 1865 pływały karpie, karasie i liny, ale nie było jeszcze pewne, czy będą tam również rozmnażane. Uregulowano też odnogi i kanały Gunicy, dawnej Aalbach.
Rozbudowa i kwestie prawne wsi Günnitz
W 1865 roku Gunice posiadały również salę opieki nad chorymi, z własną kuchnią i dwoma pokojami. W kwestii szkolnictwa i przynależności kościelnej, dawne Günnitz należą do Tanowa (Falkenwalde). Wspomniana wyżej księga wspomina również, że do umowy w kwestii Günnitz A i Günnitz B doszło pomiędzy braćmi w 1848 roku za hipotekę w kwocie 14 000 Talarów. Możemy wyczytać, że ówcześnie osada przechodziła zabudowę – znajdowała się tam leśniczówka składająca się z domu, stajni, stodoły, stara kamienica (już wtedy opisana jako rozebrana), 1 stodoła, 1 stajni (w części rozebrane pod budowę kolejnego domu), 1 większa stajnia działająca jako suszarnia tytoniu oraz 1 dom robotników dziennych dla dwóch rodzin. Złote czasy nastały za czasów Friedricha Gebharda Otto von Ramin, który podwoił grunty orne, zadbał o rekultywację, pozyskiwanie torfu, zbudował nowy dom dla pracowników dziennych dla 4 rodzin oraz nową rezydencję reprezentacyjną – tutaj możemy podejrzewać, że chodziło o pałac lub nowy budynek przy nim. Podaje się, że zmiany metrykalne sprawiły, iż Gunice utraciły znaczenie wśród majątków ziemskich około 1840 roku, co zahamowało możliwość stworzenia w Günnitz wsi o własnej radzie lub jurysdykcji.
W kwestii przynależności osad Günnitz pisał nawet radny von Putkammer zalecając sprawdzenie sprawy, jednak bez efektu. Friedrich Gebhard Otto von Ramin ponownie złożył dokumenty w sprawie przejęcia majątku w metryce powiatu Randow dnia 24 stycznia 1854 roku, popierając to kolejnym z 10 lipca 1854, ale niestety 28 listopada 1854 roku decyzją ober-prezydenta inicjatywa została ponownie odrzucona. W wątku tym przewija się kwestia „rycerskości” majątków i ich wpisów – dla naszego pokolenia dawne prawodawstwo może być niezrozumiałe, w co lepiej nie wchodzić głębiej. Wiemy jednak, że w całym prawniczym „tyglu” wspomina się, że Günnitz było wymieniane w spisie metryk starego Księstwa Pomorskiego z 1739 roku. Jako ciekawostkę w kwestii historii osady można zajrzeć do galerii powyżej – znajduje się tam mapa szwedzka okolic Günnitz z widocznym podziałem na dwie wsie – po zachodniej stronie oraz po wschodniej, w łuku drogi gdzie znajdowała się opisywana wcześniej Forsterei Günnitz, czyli leśniczówka Gunice.
W obszernej niemieckiej publikacji wskazywano również na pochodzenie nazwy Günnitz, wskazując że może ona pochodzić od słowiańskiego słowa „Gunja”. Przypomniano, że lasy te należały do Wielkich Lasów Stolzenburg (Stolec), a w 1555 roku trafiły z rąk rodu von Blankenburg do rąk rodu von Ramin, 24 czerwca 1776 roku trafiając pod zarząd dworu w Brunn (Bezrzecze). Wskazywano zależności pomiędzy różnymi odłamami rodu von Ramin z Krekowa, z Bezrzecza i innych. Zaznaczono też, że obecny (1856) właściciel ziem dysponował zabudowaniami, które powstały prawdopodobnie po 1776 roku. Przez kolejne stulecia, aż do 1945 roku ziemie wsi Gunice należały do rodu von Ramin.
Pałac, po którym do dziś pozostała tylko ściana wspierająca schody wejściowe na ganek, od strony zachodniej oraz sklepienie prowadzące pierwotnie do podpiwniczki powstał prawdopodobnie w połowie XIX wieku. W niektórych miejscach sieci podaje się, że obiekt powstał na miejscu zamku średniowiecznego. Jest w tym iskra prawdopodobieństwa – osada istniała przed 1555 rokiem, a von Raminowie nie należeli ówcześnie do biednego rodu, dwór w Stolcu powstał dopiero niemal dwieście lat później. Strona ZamkiLubuskie podaje legendę, jakoby w 1295 roku właściciel zamku zaprosił pomorskiego księcia Barnima II, którego potem miał zamordować w trakcie polowania w okolicy Dobieszczyna. Ta legenda była podważana – w różnych przekazach (również niemieckich) mówi się, że mordercą księcia miał być Widenta (Vidante von Muckervitz z Vogelsang, tu chodzi o powiat, a nie wieś Vogelsang). Jednak inne źródła mówią, iż działał on na dworze już po śmierci księcia, za czasów Bogusława IV, co wykluczałoby jego odpowiedzialność.
Ciekawostki o Günnitz z dawnej prasy
Wśród starych gazet można znaleźć masę ciekawostek o codziennym życiu w majątku. W Ostsee Zeiting z 21 grudnia 1854 roku wyczytać możemy wątek związany z dawnym Günnitz. Według informacji pan von Ramin mógł zgubić w trakcie podróży do majątku Günnitz skórzaną torbę podróżną zawierającą zielony folder, w nim cenne dokumenty dużej wartości (podaje się raczej astronomiczne na tamte czasy 38 000), a także dokumenty nieruchomości majątku Stolzenburg (dziś Stolec). Podobno torba ta została znaleziona, ale torba była już otwarta, a dokumenty skradzione.
Inną ciekawostką również w Ostsee Zeitung z 10 października 1854 roku jest wątek podziękowań, tu musimy pamiętać, że Günnitz było nazwą dość powszechną, dotyczy jednak wątku Eckerberg – czyli obszaru dzisiejszego Szczecina, w pobliżu Lasu Arkońskiego i ulicy Międzyparkowej. W prasie pani Emilie Leiffheidt zamieściła podziękowanie była pacjentka doktora Viek, właściciela zakładu wodoleczniczego. Według wzmianki miała duże problemy z klatką piersiową, a ulgę mogła przynieść tylko trudna operacja, ratunkiem okazał się pobyt i zabiegi w zakładzie pana Viek. Pod podziękowaniami widzimy datę i nazwę miejscowości – Günnitz. Nie ma jednak pewności, o które Günnitz chodzi. Możemy przypuszczać, że pani Emilie nie była uboga – niewielu było stać na zabiegi wodolecznicze.
Inną ciekawostkę znajdziemy w potężnym Baltische Studien z 1857 roku, gdzie wspomina się o szesnastu srebrnych monetach ze skarbu liczącego łącznie 48, które znaleziono w trakcie rozbiórki domu w Günnitz (Kreis Randow), czyli w „naszych” Gunicach. Ówczesny „skarb” składał się z talara z napisem „Moneta nova ordium fri. z około 1593?, część talara z wizerunkiem cesarza Rudolfa II, część talara z około 1604, moneta niderlandzka z napisem „Concordia res parvae crescunt 1520”. Do tego dwanaście groszy pomorskich, dwa z czasów księcia Franciszka, trzy z czasów księcia Ulricha i siedem z czasów księcia Bogusława XIV. Tutaj możemy tylko podejrzewać, czy monety te były ukryte w budynku i przeleżały tam dwa ponad dwa stulecia, czy były częścią kolekcji monet dawnego właściciela. Wspomina się w dawnych publikacjach, że niektóre domy w Günnitz pamiętały koniec XVIII wieku.
O dawnych mieszkańcach Günnitz
To, że właścicielami majątku był ród von Ramin, to wielu wie. Jednak detale dotyczące tej lokalizacji – osoby, które się tu urodziły lub właśnie tutaj zmarły, w dzisiejszych lasach porastających pozostałości majątku, zacierają się powoli na kartach historii. Złośliwym chichotem historii jest, że nazwiska zwykłych ludzi poznajemy w wyniku ich… zgonu. Jednak doszukać możemy również innych osób, pracowników, możliwe że mieszkańców podpałacowej osady. Z tych najbardziej znanych osób wiemy, że w wieku zaledwie 26 lat zmarła w powojennej wsi Gunice żona Clausa Wolfganga von Schönig, pani Hanna Editha Erika von Ramin, o której wspomina się między innymi w załączonym wycinku prasowym z toruńskiego Die Presse z 20 sierpnia 1912 roku.
Pani Hanna Editha Erika von Ramin zmarła w Günnitz 16 sierpnia 1935 roku. Dwa lata po niej w powojennych Gunicach zmarł 16 marca 1937 roku jej ojciec, Eberhard Friedrich Erdmann von Ramin. Dziesięć lat przed śmiercią młodej Hanny w Günnitz zmarła również żona Ludwiga von Ramin, 20 kwietnia 1925 roku, pani Louise Karoline von Ramin z domu von Ludwiger. Osobą urodzoną w majątku Gunice była pani Gertrud Ottilie Eugenie von Ramin, która na świat przyszła 21 kwietnia 1869 toku. Przeżyła wojnę i zmarła w 1951 roku. Inną postacią był syn i córka Ludwiga i Louise von Ramin – Barnim Friedrich von Ramin oraz Helene von Ramin urodzili się w Gunicach w 1872 i zmarli w tym samym roku. Z całej rodziny kilkoro dzieci zmarło młodzieńczo, urodzonym w majątku Gunice był chłopiec Otto Friedrich von Ramin, kolejne dziecko Ludwiga i Luise, urodzone 16 grudnia 1875 roku i zmarłe po kilku tygodniach, 18 stycznia 1876.
Jedną z córek Luise i Ludwiga, która dożyła starości, a urodziła się w dawnym Günnitz była Lilli Irmgard Julie von Ramin, która przyszła na świat 7 marca 1881 roku. Zmarła po wojnie, w 1961 roku. Następną była Viktoria Adeline Luice von Ramin, która urodziła się 26 września 1870 roku, również w majątku, jej data śmierci jest nieznana. Również nieznana jest data śmierci kolejnej pani z rodu – Eleonore Olga Regine von Ramin – która urodziła się 3 czerwca 1858 roku w Gunicach, była córką Otto Friedricha Gebharda von Ramin i Antonie Ludowiki von Ramin. Następną panią z rodu, której daty śmierci nie posiadam była Mathilde Pauline von Ramin, która urodziła się na włościach gunickich 6 kwietnia 1853 roku, była również córką Otto i Antonine. Inną postacią urodzoną w opisywanym miejscu była Marie Luise Gertrud von Ramin, urodzona 23 lutego 1904 roku, żona Hansa Heinricha von Hagen. Według różnych informacji para pobrała się właśnie w Günnitz.
Prócz nazwisk tych najbardziej znanych mieszkańców są też inne. W majątku Günnitz na świat przyszedł robotnik, Carl Friedrich Wilhelm Stegemann, 21 listopada 1868 roku. Jego żoną w 1895 roku została Marie Christine Köhn, pobrali się w Szczecinie. Zmarłym w majątku była młoda kobieta, Friederike Wilhelmine Auguste Thiel, 12 października 1875 roku, w wieku 21 lat, córka Augusta i Caroline z domu Kurzweg. Niemowlęciem zmarłym na ziemiach dawnego Günnitz była Martha Anna Hedwig Trapp, mająca tylko 9 dni, zmarła 19 maja 1876 roku, córka Augusta i Anny z domu Besch. Młodym mężczyzną zmarłym w temacie osady był też Ernst Friedrich Ferdinand Fischbein, 10 maja 1877 roku, mający 25 lat, syn Johanna i Wilhelmine z domu Milstreich. Starszym panem mieszkającym na włościach gunickich był Carl Eggert, zmarł w wieku 58 lat 10 grudnia 1877 roku, był synem Christiana i Caroline z domu Budig. Innymi mieszkańcami dawnego Günnitz byli państwo Haack – ich sześciomiesięczna córka Auguste Mathilde Emilie Haack zmarła 31 grudnia 1877 roku, ojcem był Jacob, matką Emilie z domu Pollatz.
W archiwum państwowym w Gorzowie Wielkopolskim (sygn. 66/247/0/7/2847) znajduje się licząca 16 stron dokumentacja opisująca rezygnację z rozporządzenia testamentowego właścicielki ziemskiej z Günnitz bei Falkenwalde („nasze” Gunice, obok Tanowa). Karty dotyczą lat 1892 i 1936-1941. Mieszkanką w tym okresie była pani Wanda Venzmer z domu Kundler. Kilka innych dokumentów znajduje się w archiwum szczecińskim, niestety w złym stanie.
Dzisiejsze Gunice
Po wojnie okolicę nazwano Gunice, zamieszkiwało ją podobna ilość, co tuż przed wojną – około 200 osób. Ta liczba jednak szybko się zmniejszała, a pałac przeznaczony dla koła łowieckiego ostatecznie rozebrano. Do lat dziewięćdziesiątych w osadzie mieszkało tylko kilka osób, głównie pracowników leśnych, w dawnej leśniczówce Forsterei Günnitz. Dziś dawne trakty tworzone i utrzymywane przez von Raminów, a może i ich poprzedników – von Blankenburgów – wciąż istnieją. Zamiast koni spotkać tam można samochody, rzadko, ale jednak. Rosną wciąż drzewa po bokach, sadzone w równych odstępach.
Czasami pośród szumu łąk oraz lasów pojawi się taki przybłęda… jak ja, z aparatem, dronem i notatnikiem 🙂
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Wiele postów znajdujących się w bliskiej odległości gromadzi się w grupy – je możesz rozdzielić kliknięciem na ikonę.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Poprawka?
Kliknij i daj znać!
Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook „Szczecin Znany i Historyczny” klikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!
Post na FB
Skomentuj na Facebooku!