Podpolicki Dębostrów. Mała wieś, którą mijamy jadąc do Nowego Warpna. Niewielu pyta - kiedy ta wieś powstała? Jaka była jej historia? Co tam było kiedyś? Czy są jakieś dawne ciekawostki? To udało mi się złożyć w nieco większą całość.
Przez dziś opisywaną wieś wielu z Was przejeżdża dość bezinteresownie – tylko jej część znajduje się przy głównej drodze, a pozostałe domy są nieco rozrzucone przy polach. Lokalizację o nazwie Dębostrów mijamy jadąc od Polic, przez Jasienicę, do Nowego Warpna. O historii wsi znaleźć można niewiele informacji lub głównie kilka zdań o latach, kiedy mogła powstać. Historia mówi nam dużo więcej – składała się ona z nowej kolonii oraz starego folwarku, zaś kawałek za wsią, w kierunku ujścia Odry do Zalewu stał niegdyś zajazd. Obejście lokalizacji jest pozornie proste – sama wieś Dębostrów dostępna jest łatwo, dojedziemy tam oczywiście autem, autobusem albo rowerem. Gorzej wygląda stara część – dawny Vorwerk Alt Damuster – tam dojedziemy samochodem o lepszym zawieszeniu, ale i tak musimy się przejść. Wbrew pozorom wokół starego folwarku stoi trochę starych domów oraz znajdują się dziś stajnie. Po folwarku praktycznie nic nie zostało – górka ze skarpą, na środku którego rośnie stare drzewo. Jaka była historia tych miejsc?
Dziękujemy za WASZE wsparcie! 💝
Początki Damuster, kolonii i folwarku Dębostrów
Z dawnych ksiąg i opracowań (Brüggemann) z 1779 roku można wyczytać, że dawny Vorwerk Damuster był pierwszą lokalizacją związaną z opisywaną wsią – obowiązywała też nazwa Dammoster oraz Damoster. Kilka lat wcześniejsze źródła mamy w publikacji Fabriego z 1773 roku. W źródle z 1775 roku doczytujemy, że dawny Dammoster (jako oryginalny stary folwark Alt-Damuster / Stary Dębostrów) zamieszkiwało 6 rodzin w 4 domach. Folwark przypisywany był do dawnej Jasienicy (Jasenitz). Wspomina się w tej publikacji, że pracownicy rolni z Jasienicy pracowali również przy wypasie bydła w Damuster (Dębostrów). Prócz rolników z Jasienicy w Damuster pracowali również rolnicy z Wilhelmsdorf, dziś to wschodnia część wsi Uniemyśl położona przy drodze w kierunku Odry. Według opisu z 1779 roku osada dzieliła się na trzy duże pola z niezbyt dobrą jakością ziem, a przeszkodą w uprawie było też jej ukształtowanie. Łąki wykorzystywano po prostu do hodowli bydła, które wypasano razem z tym, które należało do mieszkańców Jasienicy. Łąki i pola były pod opieką zarówno mieszkańców folwarku, jak i Jasienicy, którzy pracowali określaną liczbę dni również w Dębostrowie.
W momencie powstania kolonii mieszkalnej – dzisiejszej wsi Dębostrów – folwark otrzymał nazwę Stary Dębostrów (Alt Damuster) oraz w całości określany był jako Schloßgut, czyli w luźnym tłumaczeniu majątek zamkowy należący do majątku (gut) w Jasienicy. Okresowo nowy Dębostrów utrzymywał nazwę Neu Damuster. Warto też dodać, że domy stojące w XIX wieku na południu wsi – przy zjeździe w lewo, obok krzyża, za Jasienicą – należały jeszcze do Jasienicy. Napis „Stary Dębostrów” na niektórych dzisiejszych mapach jest nieco nieprecyzyjny – według dawnych opracowań pierwotny stary folwark znajdował się kilometr dalej od nowej kolonii, o jakiej poniżej. Jedną z ciekawostek w lokalizacji jest też dawny cmentarz we wsi Dębostrów, jaki dziś jest raczej „oczyszczony” z grobów – znajduje się w wschodniej części wsi, a po środku znajduje się krzyż z tabliczką informacyjną w dwóch językach. Lokalizację dawnego cmentarza można znaleźć za pomocą mapy pod postem.
Kolonia Neu Damuster
Nie od razu Dębostrów zbudowano, chciałoby się zacząć akapit! 🙂 Kolonia Nowy Dębostrów (Neu Damuster) zaczęła rozwijać się dynamicznie – już w 1865 roku opisywano, że liczyła 16 domów oraz 18 budynków, które łącznie zamieszkiwało 36 rodzin liczących razem 172 mieszkańców. Jednak, kiedy powstał skoro już w 1773 roku mówimy o osadzie Dammoster, czyli dawnym folwarku w publikacjach? Powstanie nowej kolonii obok starego folwarku datuje się na 10 kwietnia 1784 roku, kiedy zbudowano tu 8 chat dla kolonistów i 1 dom mieszkalny. W latach 1801-1828 zbudowano kolejne 7 mieszkań.
W następnych latach majątek osady i wielkość pól delikatnie się powiększała – w 1817 roku podaje się, że kolonię zamieszkiwały 74 dusze. Na ziemiach uprawiano głównie ziemniaki, ale ziemie wokół wsi nie były żyzne, głównie piaszczyste oraz narażone na susze. Jeszcze w połowie XIX wieku wyznaczono rowy melioracyjne widoczne na mapach, z których część istnieje do dzisiaj. W 1865 roku majątek żywy Damuster (Dębostrów) stanowiło (razem z folwarkiem) 9 koni, 43 sztuk bydła, 39 świń, 25 owiec, 4 kozy. Podano też, że nazwa Damuster pochodzić może od określenia „Eichenbrück„, co oznacza Dębowy Most. W innych publikacjach pojawia się określenie „Damm Ufer”, co oznacza Brzeg Tamy. Żadne z tych określeń nie powtarza się w kontekście pochodzenia wcześniejszego – kolonia powstała w drugiej połowie XVIII wieku – chociaż Berghaus wspomina o słowiańskim określeniu „most-er”.
Przez pierwszą połowę XIX wieku wieś nie zmieniła się znacząco, nie licząc oczywiście wybudowania linii kolejowej – biegnąca do Trzebieży przechodzi również przez wieś Dębostrów – to linia budowana jeszcze przed II Wojną Światową. Według wpisu w Wikipedii przystanek uruchomiono 15 marca 1910 roku, pociągi pasażerskie kursowały tu kolejne 92 lata – do 30 września 2002 roku. Co nie znaczy, że linia jest zamknięta całkowicie. Do tej pory (2023) pociągi kursują tą trasą rzadko, ale jednak, do bazy paliw PERN w puszczy, za Trzebieżą. Do dziś stoi budynek dawnego dworca kolejowego, który klasycznie jak to dla kolei bywa jest w stanie „kiepskim, ale stabilnym”. Do dawnego dworca możemy dojechać skręcając we wsi Dębostrów w lewo, na głównym skrzyżowaniu, około 500 metrów przed cmentarzem, jadąc od strony Polic. Obok głównego skrzyżowania oraz za nim znajdują się budynki pokrywające się z mapą z końca XIX wieku.
Mühlen Krug / Zajazd Młyński?
Tu na początku chciałbym zaznaczyć, że nazwa polska to moje luźne tłumaczenie tej lokalizacji – nie jest ona praktycznie wcale poruszana w okołoszczecińskich mediach historycznych. By dostać się na miejsce, gdzie znajdował się Mühlenkrug bei Damuster musiałem wpakować się w niezłe błoto… Istnienie takiej lokalizacji obok wsi Dębostrów ukazują nam mapy z pierwszej połowy XIX wieku. Potwierdzenie kolejne o istnieniu lokalizacji Mühlenkrug am Papenwasser bei Jasenitz zamieszkałą przez 3 osoby znajdziemy w spisie Alexandera Augusta Mützella z lat dwudziestych XIX wieku (patrz galeria). Lokalizacja ta znika do roku 1888. W innym źródle odnajdujemy wzmiankę, że był to zajazd z domem i dwoma budynkami – w spisie Huhna z 1846 roku, zaś w spisie z 1869 roku wspomina się o 6 osobach. Dziś po tym miejscu nie ma praktycznie śladu – lokalizację można znaleźć na mapie pod postem. Na mapie z około 1888 roku Mühlenkrug bei Damuster już nie istnieje. Na miejscu ciężko szukać jakiegokolwiek śladu. Lokalizację zajazdu możemy ustalić za pomocą rowów, które umieszczano na mapach za czasów istnienia tego obiektu oraz na mapie z około 1888 roku – jest to miejsce dokładne, co do 10-15 metrów. Można podejrzewać, że zajazd mógł stać jeszcze za czasów szwedzkich – miejsce nazwane Krogstalle wyznaczone jest na mapie okolic Jasienicy dokładnie w pobliżu miejsca, w jakim później zaznaczany jest Mühlenkrug.
Ciekawostki z prasy oraz inne
Interesującą wzmiankę poznajemy z 17 sierpnia 1827 roku, kiedy poinformowano o chorobach wśród bydła wypasanego w kolonii Neu Damuster i folwarku Vorwerk Damuster. Na liście z lat 1914-1919 znajduje się nazwisko pochodzące z dzisiejszej wsi Dębostrów – palacz Richard Trester z Damuster Kreis Randow jest wyznaczony jako ktoś kto zaginął na froncie I Wojny Światowej.
Udało mi się go „znaleźć” 😉 Nie dosłownie gdzieś na froncie w okopie, ale w bazach genealogicznych. Wychodzi na to, że się znalazł, bo jego syn o tym samym imieniu – Richard Karl Hugo Trester – zmarł chwilę po zdobyciu Szczecina i okolic, 22 czerwca 1945 roku o 5 nad ranem w swoim domu przy dawnej Wiesenstraße 8, w Jasienicy.
Skoro Richard Trester z Dębostrowa miał syna, jaki urodził się 22 września 1925 roku w Dębostrowie właśnie, to raczej się „odnalazł” po I Wojnie Światowej, a według kolejnych dokumentów był w niewoli. Żoną Richarda Seniora była pani Erna Trester.
Następną ciekawostkę mamy w prasie z 2 września 1930 roku, a do zdarzenia doszło dzień wcześniej – 1 września. W poniedziałek we wsi Damuster (Dębostrów) w stodole na terenie posiadłości rolnika o nazwisku Hilbert wybuchł pożar, który objął również domostwa i stajnie należące do rolnika Zühlke.
W trakcie II Wojny Światowej pojawia się też kilka nazwisk poległych na froncie – Heinz Lüsner 11 sierpnia 1943 pod wsią Laski, urodzony 7 lipca 1923 roku we wsi Dębostrów (Damuster Kreis Randow). Inną postacią jest urodzony we wsi 30 listopada 1876 roku Hermann Wilhelm August Schreiber, który później przeniesie się do Szczecina. Dla fanów okresu II Wojny Światowej i okolic Szczecina można jeszcze napisać, że pod Dębostrowem (na zachód, lekko nad Jasienicą) znajdował się spory szaniec obrony przeciwlotniczej. Baterie według publikacji z 1993 roku Hansa-Dietricha Nicolaisena przeniesiono do Damuster bei Stettin z wyspy Uznam. Żołnierze szkoleni w zakresie obsługi reflektorów i dział mieli być szkoleni w Peenemünde, a po szkoleniu mieli przybyć do Szczecina (konkretnie Warszewa) na przełomie września i października. Konkretniej według książki przeniesiono ich podobno pod koniec września 1944 roku z Karlshagen na wyspie Uznam do Damuster, do obsługi dużej baterii składającej się z 14 dział kalibru 12,8.
Trochę wstyd…
Niedaleko od Dębostrowa znajduje się też miejsce, które nie świadczy dobrze o nas – powojennych mieszkańcach. Z jednej strony nie możemy się dziwić decyzjom powojennym odnośnie zastanych ziem oraz istniejących tu „przed nami” cmentarzy. Nie możemy winić pierwszych polskich mieszkańców po 1945 roku za to, że nie dbali o poniemieckie cmentarze – nie mieli takiego ani obowiązku ani moralnej potrzeby. Jednak moralnie powinniśmy takie pozostałości przeznaczyć do „recyklingu” (użyć płyt ponownie w celach nagrobnych) albo długo po wojnie pozostałe przenieść do lapidariów. Niestety płyty płyty nagrobne, nawet te pochodzące z końca XIX wieku, wykorzystywaliśmy w najróżniejszy sposób. Część z nich służyła jako chodniki na ogrodach działkowych, inne jako surowiec do budowy murków na cmentarzach, a inne pokruszono i wysypano… do umocnienia wałów przeciwpowodziowych. Wędrując po okolicach Dębostrowa takie pozostałości nagrobków służą za umocnienia przeciwpowodziowe. Dziwne i zastanawiające jest to, że tylko na krótkim odcinku – tak jakby komuś „chciało się to tu zrzucić”. Miejsce starych nagrobków jest raczej w lapidarium, niż na wale przeciwpowodziowym…
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 8 miesięcy temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej lub dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.