Dzisiejsze Mszczuje ciężko nawet znaleźć na drogowskazach! Tylko jeden z nich wskazuje kierunek - od strony wsi Brzózki. Dziś mieszka tam około 8 osób. Przed wojną liczba mieszkańców dochodziła do 70. Jaka była historia bagiennego mostu? 🙂
Dzisiejsze Mszczuje to zaledwie kilka domów w jednej z bardziej „samotnych” osad leśnych na północny zachód od Szczecina. Dawne Moorbrück było nieco większe – po dawnej zabudowie pozostały fundamenty, cegły, ślady po studni. Opracowania sprzed niemal dwustu lat, a także dawne księgi pozwalają nam ustalić historię tego miejsca, a także jego mieszkańców. Dzisiaj do osady Mszczuje dotrzeć można na dwa sposoby, chociaż tylko jedna z tras wskazuje nam kierunek do tego bardzo „samotnego” miejsca. Najlepszą trasą będzie wycieczka rowerowa od strony dzisiejszej wsi Brzózki lub od strony Warnołęki. Jadąc od północy tuż przed wsią Brzózki, a jadąc od wschodu tuż za nią na łuku drogi znajduje się drogowskaz kierujący nas na zachód z napisem „Mszczuje„. Tam jadąc wąską asfaltową drogą dotrzemy do opisywanej osady. Druga trasa wiedzie od faktycznego „bagiennego mostu”, czyli lokalizacji nazywanej Moor Brücke. Dziś wielu z Was przejeżdża po tym „moście” bez świadomości, że to nazwa historyczna. Ten „mostek” znajduje się mniej-więcej w połowie drogi z wyniesionego skrzyżowania przy Myśliborzu Wielkim do Nowego Warpna. Tuż obok tego „mostku” możemy skręcić w prawo w drogę wysypaną tłuczniem i dotrzeć do opisywanej osady, jednak dużo lepszą trasą jest ta od strony Brzózek.
Jak zmieniły się Mszczuje, dawne Moorbrück?
Wjeżdżając do osady od strony Brzózek pierwsze budynki jakie zauważymy mają numer 2. Jednak wcześniej znajduje się jeszcze dawny Forsthaus Moorbrück / Forsterei Moorbrück, czyli budynki dawnej leśniczówki. Te dziś są na skraju. Las wkradł się od północnej strony sprawiając, że budynki z numerem 2, mocno przedwojenne, dziś są praktycznie otoczone drzewami. Dawne Moorbrück było osadą o mocno wyznaczonej granicy w kształcie „kopniętego” prostokąta. Dawną granicę lasu widać w postaci niewielkiego nasypu oraz pozostałości kamieni granicznych. Dziś są one w lesie. Po północnej stronie osady znajdowały się dwa domu, kolejne trzy pozostałości w formie folwarku z centralnym placem zobaczymy na łuku drogi w kierunku, gdzie rosną brzozy. Miejsce te poznamy patrząc na zachód – lewa strona prowadzi do głównej drogi, prawa strona to piaskowy trakt leśny. Miejsce to widać dobrze na jednym ze zdjęć z drona – jest jasne i jakby „suche”, gdy cała okolica już się zieleni na wiosnę. Głębiej na wschód znajdowała się jeszcze kolejna część osady Mszczuje, następne 5 budynków. Ten obszar, do południowo – zachodniej części dawnego Moorbrück pokryło się lasem o powierzchni około 500×500 metrów.
Kolejne istniejące i zamieszkane do dziś budynki są na południowym – zachodzie osady, widoczne z drogi ubitej tłuczniem. Ten trakt – prowadzący od zabudowań na północy jest w części nowy, przebiega przez granicę dawnego pastwiska. Oryginalna droga rozpoczyna się obok istniejących na południu budynków i odchodzi do głównej drogi do lokalizacji Moor Brücke. Dwie kolejne części osady istniały po zachodniej stronie od utwardzonej drogi i pastwiska – każda z nich złożona z około 4 budynków. Na południu od osady znajdowało się też duże wrzosowisko o nazwie Grosse Kartsch, dziś w dużej części pokryte nowym lasem. Ciekawostką jest forma nasadzeń drzew – te otaczają od południa i północy pastwisko w centrum. Powód jest prosty – ziemie północne i południowe to w niewielkich pasmach piaski. Drzewa i krzewy miały za zadanie uchronić pastwiska od zapiaszczania.
Moorbrügge, Moorbrück, Mohrbrügge
Osada ta jest nieco starsza niż powszechnie się podaje. W poszukiwaniach informacji o dawnej osadzie, którą zapisywano Moorbroek, Mordbrugge, Moorbrugge lub Moorbrück należy pamiętać, że leżała ona już w Kreis Ueckermünde, a nie w Kreis Randow – czyli w dawnym powiecie leżącym na północ od Szczecina. Uważać należy też na zamek Müggenburg – to inna lokalizacja! Wcześniej (do 1817) osada należała do Kreis Anklam.
Jak dopisał pan Zenon, w 1310 roku wspomina się smolarnie oraz okoliczne jeziora jako nadanie z rąk Ottona I dla klasztoru Cysterek ze Szczecina. W nadaniu mowa o wspomnianych niżej jeziorach oraz smolarni w dzisiejszych Mszczujach. Wieś wymienia się jako lokalizację pomiędzy dzisiejszym Karsznem (na północ od Mszczuj) do Kartschbruch, czyli opisywanych niżej jezior. Informacje te znajdują się w opracowaniu Hoogewega.
Osada pojawia się na mapach szwedzkich (dzięki raz jeszcze panie Zenonie!) pod koniec XVII wieku, jako Mordbruch. Na mapach widzimy też dwa jeziorka – Große Kartsch oraz Kleine Kartsch, po których dziś pozostały charakterystyczne zarośnięte łąki. Kształt tych jezior widać doskonale na Google Earth oraz na dawnych mapach. Jedne z pierwszych wzmianek pisanych o istnieniu folwarku Moorbrück podane są w 1753 roku, cytowane w publikacji „Heimatkundliches aus Jädkemühl„. Nazwa zapisywana była różnie i pojawia się różnie na mapach – Moorbrugge, Mohrbrugge, ale głównie występuje jako Moorbrück.
O wsi wspomina też Brüggemann w 1779 roku zaznaczając, że na Kleine Kartsch See (Kleine Kartz See) był domek rybaka – dziś te jeziorko nie istnieje, znajdowało się około kilometra na południe. Istniało prawdopodobnie do połowy XIX wieku, gdy wspomina się je po raz ostatni. W 1817 roku osadę Mohrbrügge miało zamieszkiwać tylko 5 osób, w 1822 liczba wzrosła do 8 osadników, a już 1847 roku było 7 domów i 68 mieszkańców. Dokumentacja z 1865 roku wspomina, że dzisiejsze Mszczuje były osadą dzierżawioną długoterminowo na bazie umowy z 4 czerwca 1784 roku i następnie 18 sierpnia 1817 roku podzielona pomiędzy dwóch właścicieli.
Dawni mieszkańcy osady Mszczuje, przedwojennego Moorbrück
Ciekawostką są wymagania zabudowy: w umowie dzierżawca zobowiązał się wybudować dom dwurodzinny i zamieszkać na działce z dwiema rodzinami przyjezdnych, a także jest umownie upoważniony do wybudowania tylu domów jednorodzinnych, ile uzna za stosowne. Dzierżawa kosztowała 95 talarów, w tym 22 i pół talara w złocie oraz 5 talarów odsetek. Osada miała rozrastać się na bardziej odległe części między 1798 i 1860 rokiem. W Moorbrück stała (i stoi do dziś) leśniczówka należąca do obszaru Myślibórz (Mützelburg), a w 1865 mieszkało tu 79 mieszkańców w 15 rodzinach, którzy żyli w 10 domach, mając 14 budynków gospodarczych.
W 1865 roku inwentarz żywy stanowiło 6 koni, 35 krów, 17 owiec i 22 świnie. Prawdopodobnie północno-zachodnia część osady oddalona od głównego pastwiska była najmłodszą częścią – pojawia się na mapach nieco później niż poprzednie zabudowania. Następnie osada zdaje się nie zmieniać do II Wojny Światowej, po której znacząca część wsi przestanie istnieć. Dawnych mieszkańców z lat 1850 – 1901 możemy znaleźć prawdopodobnie w Archiwum Państwowym w Szczecinie, sygnatura 65/92/0/3.36/III/4889, gdzie znajdują się dokumenty dzierżawy. Źle się działo w dawnej leśniczówce Forsthaus Moorbrück / Forsterei Moorbrück w 1887/1888 roku, gdy możemy dowiedzieć się z prasy dla leśników, że tamtejszy leśnik o nazwisku Schochow został dyscyplinarnie odwołany ze stanowiska.
Mieszkańców dzisiejszej osady Mszczuje, którzy żyli tu przed wojną możemy ustalić za pomocą dawnych ksiąg adresowych – do końca 1936 roku we wsi Moorbrück mieszkali: gospodarz rolny Albert Fengler, rolnik Otto Gutermuth, wdowa po gospodarzu rolnym Elise Großkopf, gospodarze rolni Ernst Kummert oraz Willi Kummert, gospodarz rolny WIlli Krüger, gospodarz rolny Wilhelm Stegemann, gospodarze rolni Ernst Sperling oraz Gustav Sperling, gospodarz rolny Max Trost. Warto wspomnieć, że wielu z mieszkańców osady Mszczuje miało swoich krewnych w okolicznych wsiach, gdzie pojawiają się te same nazwiska.
Dzisiaj z osady Mszczuje zostało około 20-30% tego, co przed wojną. Zamieszkały jest ceglany dom z otoczeniem na południowym zachodnie, kompleks budynków na północy oraz istniejący w części kompleks dawnej leśniczówki. W 2022 i 2023 roku badania poszukiwawcze prowadziło w osadzie Stowarzyszenie Historyczno – Eksploracyjne „Archegryf”.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Wiele postów znajdujących się w bliskiej odległości gromadzi się w grupy – je możesz rozdzielić kliknięciem na ikonę.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Poprawka?
Kliknij i daj znać!
Ostatnia aktualizacja 1 rok temu
Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook „Szczecin Znany i Historyczny” klikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!
Post na FB
Skomentuj na Facebooku lub podziel się postem ze znajomymi!