Elisabeth Lux i jej historia z stuletniej fotografii 

Myśląc o swoich przodkach warto podpisywać zdjęcia – w moim klaserze znajduje się kilkadziesiąt fotografii rodzinnych z przełomu XIX i XX wieku, a także z lat dwudziestych, trzydziestych i czterdziestych. Gdyby ktoś kiedyś nie pomyślał, by je podpisać dziś nie miałbym bladego pojęcia kogo te fotografie uwieczniają. Mam zdjęcia mojego dziadka, gdy był młodym chłopakiem i trzyma go moja prababcia, przy łóżku, z nieznaną drugą kobietą. Na odwrocie zapisano – Warszawa 1940. Cztery lata później kamienica przestanie istnieć. Uda się zabrać trochę walizek, pamiątki rodzinne, trochę zdjęć. Gdyby ktoś ich nie podpisał dziś ciężko byłoby rozszyfrować kto został uwieczniony. Ciekawym chichotem historii jest możliwy fakt (na bazie założonej i popartej teorii), że mąż pani Elisabeth urodził się w Szczecinie, opuścił miasto, przybył tu ponownie i dzięki fotografii swojej żony zachował się na kartach historii.

W kontekście opisanego dziś zdjęcia wykonanego w Szczecinie w trakcie I Wojny Światowej również uwieczniona pani z córką i synem pozostałaby anonimowa, gdyby nie podpis na odwrocie. Jednak poszukiwania śladów jej historii nie były łatwe. W przypadku kobiet jest to trudniejsze – w dawnych księgach adresowych zapisywano męża. Jeszcze większy problem pojawia się, kiedy właśnie męża nie ma na fotografii – widzimy tu panią Elisabeth, jej córkę i syna. Nazwisko bardzo nietypowe, ale spotykane w dawnym Szczecinie. Pierwsze kroki w poszukiwaniu detali o niej okazały się mylne. Pani Elisabeth nie urodziła się, ani nie wzięła ślubu w Szczecinie. Dopiero zakrojone na większą skalę poszukiwania po odległych miastach doprowadziły mnie do możliwego śladu jej istnienia, także jej męża, dzieci i co za tym idzie miejsca, w jakim żyli w Szczecinie.

Carl Emil Gustav Friedrich Lux

Był najprawdopodobniej mężem pani Elisabeth, o jakiej więcej w osobnym akapicie. Teoria wskazuje, że przyszedł na świat 28 października 1881 roku w Szczecinie, ale możliwe że opuścił miasto wraz z rodzicami. Zdaje się, że pracował początkowo jako magazynier, by następnie przechodzić w biznes winiarski oraz gastronomię. Następnie – w 1907 roku pojawia się w Lubece, a konkretnie w tamtejszym ówczesnym kościele świętego Mateusza. Skąd taki wniosek? Z aktu ślubu, jaki się pojawia właśnie w związku z panią Elisabeth. Jej imię, nazwisko, dzieci oraz, co istotne – nazwisko panieńskie (Meyer) – mamy na odwrocie fotografii, którą w swej kolekcji ma Mariusz Hamiga.

Marie Elisabeth Sophie Lux z domu Meyer

Dużym problemem w przypadku postaci urodzonych jeszcze w XIX wieku są zmienne imiona – czyli nie zawsze pierwsze imię było tym głównym, podobnie jest tutaj. Niestety jej dokładne pochodzenie nie jest mi znane z uwagi na bardzo popularne nazwisko oraz niewiele informacji zapisanych w aktach urodzin lub akcie ślubu powyższej pary. Jej pełne imię i nazwisko pochodzi właśnie z aktu ślubu, który wystawiono w Lubece.

Powrót do Szczecina?

Pan Carl według dokumentów mógł urodzić się w Szczecinie w 1881 roku i po ślubie powrócić tutaj. Jego wątek zazębia się z pojawieniem postaci o tym samym imieniu i nazwisku krótko po ślubie – w księdze po 1907 roku. Początkowo Carl mieszka z żoną pod dawną Petrihofstraße 15a na I piętrze, czyli dzisiejszej Niedziałkowskiego 15a, kamienica ta przetrwała do dzisiaj. Krótko później (okres przed I Wojną) rodzina przeniesie się pod dawną Alte Falkenwalder Straße 7, z wejściem w drugiej klatce, na I piętro. Dzisiaj to ulica Więckowskiego 7, wyremontowana kilka lat temu żółta kamienica. Rodzina mieszkała tam również w momencie wykonania fotografii ze swoimi dziećmi, o jakich osobny akapit. Opiszmy do końca wątek rodziny Lux z kartonikowego zdjęcia. Fotografem, który zrobił zdjęcie, jakie zachowało się do dziś był Adolf Kirsch, mający swoje atelier przy dawnej Berliner Tor 2-3, dziś ta kamienica nie istnieje – stoi tam biurowiec Brama Portowa obok gmachu poczty. Atelier było w centralnej części ciągu kamienic, z których przetrwała tylko kamienica narożna z Kaszubską.