Śmiało można napisać, że im dalej od ludzkich osad i miejsc, w których przebywają dziś ludzie tym czyściej - okolice dawnego folwarku Herrnhof / Herrenhof są dość czyste. Może dlatego, że od najbliższej drogi trzeba przejść tu ponad 2,5 kilometra. To jedno z najbardziej wysuniętych na północny zachód miejsc Polski - nieistniejące Cieszkowice dzieli od granicy z Niemcami zaledwie 440 metrów.
By dziś dotrzeć do dawnego Vorwerk Herrnhof albo też Vorwerk Herrenhof (obie nazwy się pojawiały) musimy przygotować się na dłuższy spacer. Powojenne Cieszkowice to dzisiaj tylko trochę gruzu, cegieł, dachówek oraz pozostałości dawnych mieszkańców – metalowe przedmioty rolnicze, trochę resztek garnków, pozostałości porcelany oraz… butów. Najłatwiejszą trasą w pobliże resztek folwarku jest trasa dawnej kolejki od Nowego Warpna do Rieth, a później zejść na południe lub możemy się wybrać w podróż około 2,5 kilometra (w jedną stronę) dojazdem pożarowym numer 5 od drogi na Nowe Warpno. Tu należy pamiętać, że niemal wszystkie dojazdy pożarowe to drogi leśne z zakazem wjazdu do lasu. To dobra trasa spacerowa lub rowerem. W luźnym tłumaczeniu nazwę Vorwerk Herrhof lub Vorwerk Herrenhof możemy tłumaczyć jako Dwór Pański lub Dwór Panów – herren (męski), herrn (pan).
W czasach, kiedy granica wyglądała inaczej, a Szczecin i okolica stanowiła centrum północnych Niemiec folwark ten leżał w połowie drogi między dziś niemieckimi Ahlbeck, Ludwigshof lub Rieth, a polskimi dziś Mszczujami, Warnołęką lub Brzózkami. By łatwiej wyobrazić sobie miejsce, gdzie znajdowały się nieistniejące dziś Cieszkowice wystarczy, że narysujemy linię pionową od Nowego Warpna po jeziora obok Myśliborza Wielkiego. Dawny Vorwerk Herrnhof znajdzie się dokładnie po środku tej linii, około 400 metrów od dzisiejszej granicy z Niemcami, obok rzeczki o dawnej nazwie Beeke, czyli dzisiejszej rzeczki o nazwie Myśliborka. Wśród lokalizacji jakie opisałem na północny-zachód od Szczecina pozostało już niewiele dawnych osad – głównie te, które zniknęły jeszcze przed połową XIX wieku. By zajrzeć w inne lokalizacje możesz skorzystać z mapy pod postem lub zakładki „Mapa Historyczna” w menu u góry.
Dziękujemy za WASZE wsparcie! 💝
Tutaj znajduje się drugi blok tekstowy.
Wątek folwarku Cieszkowice (Vorwerk Herrenhof) znajdziemy też we wzmiance z 1 czerwca 1769 roku, gdzie mowa jest o umowie i odsetkach dla kasy miasta Nowe Warpno. Potwierdzenie tego, że folwark pochodził przynajmniej z XVIII wieku znajdziemy też w opracowaniach Brüggemanna z 1779 roku. Tam folwark opisywany jest jako lokalizacja na południe od Nowego Warpna, na trasie do Rieth. Wspomina się też, że folwark Cieszkowice posiadał wokół siebie obszar przeznaczony na ogród i uprawę. Ciekawostką są rozlewiska i mokradła na zachód od Vorwerk Herrnhof – tam według map szwedzkich znajdowało się niewielkie jezioro. Kolejne potwierdzenie istnienia folwarku znajdziemy w dokumentacji z 1803 roku. Potwierdzenie, że folwark musiał powstać przez 1769 rokiem podają też źródła z 1865 roku, które wskazują że właścicielem było miasto Nowe Warpno, a folwark sprzedano na dziedzicznym prawie z wspomnianego roku. Nowi zarządcy folwarku mieli płacić roczną opłatę w wysokości 36 talarów (co obniżono o 4) do kasy miejskiej, a folwark zawierał ówcześnie 1 budynek mieszkalny. Na mapach szwedzkich folwarku nie znajdziemy – oznaczać to może, że powstał najwcześniej na początku XVIII wieku. Dzisiaj (2023) obszar dawnego Vorwerk Herrenhof (Cieszkowice) jest ogrodzoną szkółką leśną nazwaną „Ptasia Remiza” ( 😀 ). Po zabudowaniach pozostały tylko gruzy, ale zarys folwarku widać dobrze z lotu ptaka, a także dostrzec można inną roślinność oraz charakterystyczne nasadzenia innych niż okoliczne drzew na narożnikach majątku.
Dawni mieszkańcy Herrnhof / Herrenhof
Według dokumentacji z 1821 roku w folwarku należącym do Neuwarp (Nowe Warpno), w przynależności do Albrechtsdorf (Karszno) o nazwie Herrenhof mieszkało ówcześnie 8 osób. W kolejnych latach – 1846 – podaje się, że majątek stanowił dom mieszkalny oraz kilka zabudowań, które zamieszkuje 7 osób. W kolejnych dekadach ta liczba rośnie ponownie do 8 osób. Według Mützella ta liczba się nie zmienia.
Mimo, że folwark zamieszkiwało średnio 8-10 osób – były to najczęściej dwie rodziny lub rodzina rolników z pracownikami da się opisać, kto żył w nieistniejącym folwarku Cieszkowice wiele dekad temu. Wśród ostatnich mieszkańców dawnego Vorwerk Herrnhof / Vorwerk Herrenhof była rodzina Stegemann. Konkretnie głową rodziny w 1937 roku był Karl Stegemann. W 1939 roku folwark zamieszkiwało 11 osób. Mieszkańcy należeli również do społeczności kościelnej skupionej wokół kościółka w Karsznie.
Da się ustalić głębiej, kto zarządzał folwarkiem Cieszkowice. Możliwe, że ojcem lub dziadkiem pana Karla był Gustav Ferdinand August Stegemann, jaki występuje jako „gutsbesitzer” (właściciel majątku) Herrenhof bei Neuwarp. Urodził się 20 stycznia 1850 roku w Warsin, obok Ueckermünde.
Zarządcą folwarku był przynajmniej od 1881 roku, gdy 5 stycznia 1881 w Herrenhof bei Neuwarp rodzi się jego córka – Hermine Emilie Anna Stegemann, która przeżyje I oraz II Wojnę Światową (1881-1973). Druga córka Gustava przyjdzie na świat 30 czerwca 1886 roku – Anna Auguste Elwine Stegemann. U schyłku wieku, 9 grudnia 1894 roku w Nowym Warpnie urodzi się trzecia córka – Hedwig Martha Anna Stegemann.
Żoną Gustava będzie pani Hulda Emilie Auguste Elisabeth Stegemann, urodzona w 1860 roku, zmarła 20 września 1920 roku w folwarku Herrenhof. Właściciel majątku przez wiele dekad (około 60 lat), pan Gustav Ferdinand August Stegemann umrze w wieku aż 94 lat, 15 lutego 1944 roku w folwarku.
Lekko ponad rok później do majątku wkroczą rozzjanie, a majątek prawdopodobnie zostanie porzucony. Co ciekawe, pani Augusta Elisabeth Stagemann – żona właściciela majątku Cieszkowice – pochodziła z domu o bardzo podobnym nazwisku (Stange). Jej ojcem był Johann Michael Ludwig Stange (1829-1883), który zmarł w Szczecinie. Detale na temat dwóch z trzech córek zarządcy – pana Gustava – są mi nieznane.
Zmiany w otoczeniu folwarku Cieszkowice
Ciekawostką jest, że dziś gdy spacerujemy obok folwarku wokół teren jest pokryty drzewami. W innych miejscach widzimy przeprowadzany niedawno pozysk drewna. Kiedy spojrzymy na ostatnie 30 lat za pomocą zdjęć satelitarnych zauważymy, że miejsca pozysku 30 lat temu dziś stanowi las. Zaś sam folwark zarósł całkowicie – obszary rolne wokół niego dziś są lasem, podobnie jak mokradła i łąki położone na północ. Wystarczyło, że zmieniły się granice, a dawne łąki w sporej mierze pokrył wkradający się na nie las…
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 1 rok temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej lub dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.