Spróbujmy całą lokalizację połączyć w jedno opracowanie - dzisiejszy Lubieszyn, Stare Linki (Alt Lienken) oraz niemiecki Linken (Neu Lienken). Jaka była historia tego miejsca? Co zostało do dziś? Czy podszczeciński Lubieszyn był jakimś ważnym miejscem dawno przed wojną?
Dzisiejszy Lubieszyn pod Szczecinem kojarzy się głównie z przygranicznego handlu – wzdłuż drogi znajdziemy sprzedawców kwiatów, targowisko ZAN, kolejne targowisko MARU oraz namioty i domki handlowe Teresa. Do tego masa stacji benzynowych, trochę handlarzy papierosami i tytoniem, gabinet weterynaryjny, pizzerię oraz paru fryzjerów. Po wejściu Polski do Unii oraz strefy Schengen wielu „wróżyło”, że cały Lubieszyn ze swoim handlem przygranicznym zniknie. No… Jednak… Dalej trwa i wciąż spotkać tam można sporo samochodów na niemieckich „blachach” oraz sąsiadów ze wschodu, którzy robią zakupy. W całym wątku ironicznym uśmiechem historii jest to, że do polskiego Lubieszyna często przyjeżdżają „polscy Niemcy”, czyli po prostu Polacy mieszkający już na stałe w przygranicznych niemieckich powiatach. Szczerze pisząc? Trochę „skolonizowaliśmy” takie miejsca jak Löcknitz, Pasewalk czy Bismark, gdzie usłyszeć język polski to nic niezwykłego.
Niewielu pochyla się nad tym, jaka była historia tej okolicy – krótka wzmianka w Wikipedii jest lekko nieprecyzyjna, mieszając niemieckie Linken (dawne Neu Lienken) z Lubieszynem, a rozdzielając temat od nieistniejącej osady Linki. W wielu miejscach polska Wikipedia ma odnośniki do Neu Lienken, które prowadzą… do błędnej… osady Linki (Alt Lienken). Te miejsca dzieli kilometr i dzieli też nieco inna historia. Do lokalizacji Lubieszyn dołącza się w polskich hasłach folwark Marienhof po stronie niemieckiej, gdy według dawnych dokumentacji była to osada osobna w stosunku do Lienken.
Dzisiejszy Lubieszyn to „na oko” 95% nowej zabudowy – ta stara znajduje się i znajdowała w innym miejscu niż główna droga w kierunku granicy… I co ciekawe, wschodnia część Lubieszyna należała (i należy) do wsi Wąwelnica, dawnego Wamlitz. Część nieistniejącej dziś zabudowy Lubieszyna istniała na drodze w kierunku Dobrej, która nosi nazwę „Graniczna„, na północ od lecznicy dla zwierząt. Dlatego w pełnym opisie okolicy mamy taki „harmider” – z jednej strony mamy otaczające dzisiejszy Lubieszyn dawne Lienken (stare i nowe Linki), a z drugiej sam dzisiejszy Lubieszyn w większości był częścią Wąwelnicy. Myślę, że ten duży opis utnie wszystkie spekulacje o tej lokalizacji i złączy wszystko w całość 🙂
Podział na Lubieszyn, Alt Lienken i Neu Lienken
Lokalizacja nosiła różne nazwy na dokumentach i na mapach – było to między innymi Lyneke, Liniken, Lieniken, Linken (dzisiaj), Lienken oraz Linkien. Wśród dokumentów pada też określenie Feldmark Glineke wraz z Feldmark Lienken. Początkowo osada istniała w okolicach dzisiejszego wjazdu z brukowanej drogi (Buk – Lubieszyn) w kierunku schroniska dla zwierząt. Gdy jedziemy drogą w kierunku wsi Buk z Lubieszyna, po prawej stronie mamy zjazd – osada Alt Lienken znajdowała się właśnie na tym skrzyżowaniu, w kierunku wschodnim. Jadąc od strony wsi Dołuje miniemy zaledwie kilka faktycznie starych budynków. Dlaczego tak? Polski Lubieszyn jest w 95% nowy, ten pochodzący z XIX wieku, który moglibyśmy zaliczyć do „całości” znajduje się po stronie niemieckiej, zaś najstarsze – Linki – nie przetrwały do dziś, również znajdują się w Polsce. Podzielmy lokalizację na trzy części dla łatwiejszego rozeznania – nowy Lubieszyn należący do Warnołęki i będący w Polsce, kolonia Neu-Lienken w dzisiejszych Niemczech (po prawej stronie tuż za granicą) oraz Alt-Lienken (Stare Linki / Stary Lubieszyn) przy wjeździe do schroniska dla zwierząt. Również trzeba zaznaczyć, że do 1939 roku nowe i stare Lienken należały do „okołoszczecińskiego” dawnego Kreis Randow, po utworzeniu Wielkiego Miasta Szczecin zostały przeniesione do Kreis Ueckermünde.
Dawne Linki, Lubieszyn i Lienken na kartach
Wbrew pozorom osady, o jakich mowa w tym temacie nie są nowe! Wzmianki o nich pochodzą z czasów średniowiecza. Miejsce o nazwie Lyneke w „towarzystwie” podszczecińskiej Dobrej odnajdziemy w dokumentach z 1269 roku, gdy książę Barnim I oraz Hermann, biskup z Kamienia potwierdzają przynależność i obowiązki podatków tej okolicy. Krótko później Lienken pojawia się w „towarzystwie” innych miejsc z okolicy w dokumencie księcia szczecińskiego i pomorskiego Otto I, z dnia 29 stycznia 1336 roku. Dodatkowo można wspomnieć, że według dawnych dokumentacji nazwa pochodzi od słowiańskiego słowa „glina”.
Potwierdzenie darowizny tych ziem kościołowi mariackiemu następnie 26 maja 1373 roku potwierdzają bracia i książęta szczecińscy Bogusław VII (zwany Starym) oraz Święcibór. W następnych wiekach osada Lienken (Glienken) obok Dobrej pojawi się 28 września 1587 roku w sporze, który rozwiązywał książę szczeciński Jan Fryderyk Mocny (Johann Friedrich).
Nowszą częścią okolic Lubieszyna jest kolonia Neu Lienken, po stronie niemieckiej. Dzisiaj, by dotrzeć w to miejsce musimy przekroczyć granicę. Niestety spora część osady została rozebrana, a także i dzisiaj kilka dawnych budynków jest w stanie agonii. Przed wjazdem do Neu Linken znajduje się też znak w języku polskim – ostrzegający, że parkowanie w osadzie jest niedozwolone. No cóż. Do osady dojść możemy z parkingu po lewej stronie patrząc w kierunku drogi na Bismarck i po prostu przejść na przejściu dla pieszych. Możemy też dojść drogą od polskiej strony, z dawnego Alt Linken, czyli od schroniska dla zwierząt. W kolonii Neu Linken powstała leśniczówka (Forsthaus Neui Lienken) oraz malutki cmentarzyk. Była również karczma, którą prowadził pan Hoth, widoczna na załączonej ręcznie koloryzowanej pocztówce. O niej niżej.
W dawnej prasie znajdziemy wzmiankę, która mówi że w listopadzie 1902 roku wydano odznaczenia dla leśników – jednym z nich był Regel z Lienken, które należało do nadleśnictwa Tanowo (Falkenwalde). Otrzymał godność „hegemeister” – forma opiekuna leśnego, gajowego, nadzorcy leśnego. Kolejne informacje (wydarzenie z 18 listopada 1909 roku) wymieniają osoby odznaczone orderami. Jednym z nich, który otrzymał Order Królewski Korony (IV klasy) był poborca August Kersten z Neu-Lienken, z „naszego” dawnego Kreis Randow. Następnie z dawnej prasy lat trzydziestych możemy wnioskować, że znana nam dziś mogła powstać na początku tego okresu – wyczytamy o zamknięciu dróg i sugerowanych objazdach.
Zajazd Hoth oraz lesniczówka (forsthaus)
Na poniższej kolorowanej ręcznie kartce pocztowej widzimy zajazd, który prowadził pan o nazwisku Hoth, w dawnym Neu-Lienken, czyli dziś po niemieckiej stronie granicy. Dwie połączone fotografie w Neu Lienken, kawałek za charakterystycznym rondem, w stronę Niemiec, cyknął G. Neuman z nieodległego Grambow, następnie wydał ją w pocztówkę w 1908 roku. Kartkę wysłano do Szczecina, na dawną ulicę Gabelsbergerstraße 14 I, czyli na dzisiejszą Pocztową 14. Odbiorcą pozdrowień była panna Hildegard Masch. Ojcem lub mężem tej pani mógł być Karl Masch, urzędnik magistratu, mieszkający właśnie pod tym adresem. Widać, że Karl Masch – wcześniej konsultant podatkowy – przeniósł się tam z Kronprinzenstraße 26 I (Rayskiego), gdzie mieszkał przed 1905 rokiem.
Pozostałą część rodziny mogli stanowić robotnicy i pracownicy fizyczni – ci mieszkali głównie w Züllchow, czyli Żelechowej, o ile byli spokrewnieni, nazwisko te jest dość popularne. Na początku lat trzydziestych pod adresem w Szczecinie widnieje pani Auguste Masch, następnie nazwisko te znika z tego adresu. Niestety, zdaje się że budynek uwieczniony na pocztówce dzisiaj raczej nie istnieje – żaden z ocalałych obiektów nie pasuje do tego z pocztówki.
Po II Wojnie Światowej delikatnie modyfikowano przebieg granicy – dawne Alt Lienken pozostało w Polsce, znajdując się przy samej granicy zostało opuszczone w przed 1950 rokiem i popadło w ruinę. Nazwa „Lubieszyn” pada już w 1945 roku, znajdując się na dokumentach z Schwerin, które 21 września 1945 roku podpisał w imieniu marszałka Georgija Żukowa generał Chabarow, Leonard Borkowicz oraz prezydent Szczecina Piotr Zaremba. W bazie Wikipedii można znaleźć fotografię datowaną na 1986 rok przedstawiającą żołnierza Wojsk Ochrony Pogranicza w pobliżu znaku granicznego 804, obok przejścia granicznego Lubieszyn–Linken, dostępne pod tym adresem.
O Alt i Neu Linken, dalej
Opracowanie Brüggemanna wspomina, że pod koniec XVIII wieku w osadzie działał też rybak mający swoją chatkę, korzystając z dwóch okolicznych małych jeziorek – jednym z nich było bagniste dziś jezioro Lipka, dawne Lindsee. Drugim mógł być staw leżący przy ulicy Granicznej. W 1822 roku podaje się, że Alt Liniken zamieszkiwało 20 osób, zaś Neu Liniken 30 osób.
Obie osady powiększały się, bo już w 1865 roku wspomina się, że kolonię Neu Lineke zamieszkiwało 78 mieszkańców w 17 rodzinach. Podaje się, że leśniczówka powstała w tym samym czasie, co nowa kolonia – na początku XIX wieku – oraz koloniści mają prawo do wyrębu w zasięgu leśnictwa. Kiedy dokładnie powstała kolonia? Podaje się, że powstała z 4 działek dokumentami majątkowymi z 20 marca 1803 roku.
W 1865 roku w Alt Lineke, czyli Starych Linkach miały stać 3 główne budynki mieszkalne i 6 budynków pracowniczych, zamieszkanych przez 37 mieszkańców w 9 rodzinach. Wspomina się również, że w folwarku Alt Lineke znajdowało się istotne miejsce wydobycia torfu, który jednak masowo nie był tak duży i wyjątkowy, dlatego używano go tylko w gorzelni we wsi Kościno. W 1939 podaje się, że właścicielem jeziorka Lipka (dawne Lindsee) mógł być Fritz Zuther z Dobrej.
Jak pisałem wyżej – by dziś dojść na ruiny „Starego Lubieszyna” lub dokładniej pisząc na Stare Linki musimy udać się na drogę prowadzącą w kierunku schroniska. Gruzy dawnego świata widać już z brukowanej drogi – po prawej stronie. Co trochę poruszające… Witają nas tam schody, prowadzące do nikąd.
Po jednym z domów pozostały fundamenty podpiwniczenia oraz właśnie schody, po których nie da się już nigdzie wejść. Głębiej w kierunku schroniska zauważymy ramy innych budynków oraz musimy bardzo uważać – część podpiwniczeń budynków wystaje spod trawy. Ktoś nieuważny może łatwo uszkodzić nogę wpadając w fundamenty dawnej zabudowy, szczególnie latem i wiosną, kiedy trawa podrośnie i zasłoni dziury widoczne na załączonej obok fotografii. Dużo mniej pozostało z północnej części dawnego Alt Lienken, gdzie głównie zauważymy masę sporych głazów.
Droga łącząca kolonię Neu Lienken / Neu Linken, która również została w niewielkiej części rozebrana stała się drogą po środku granicy. Tę uregulowano w 1949 roku, gdy w kilku miejscach granicę przesunięto „oddając” do Niemiec fragment dzisiejszej osady Linken, a przyłączając do Polski fragmenty granicy na północy. W wyniku tego droga prowadząca do dzisiejszego Linken została ucięta w połowie – asfaltowy kawałek łączący brukowaną drogę z Lubieszynem powstał później.
Dawniej najeżona czujnikami i patrolami dziś po wstąpieniu do strefy Schengen jest możliwa do przejścia piechotą lub przekroczenia rowerem – należy jednak pamiętać, że po środku znajduje się brama uniemożliwiająca przejazd samochodem, ten obszar granicy wciąż jest monitorowany przez polską Służbę Graniczną oraz stronę niemiecką. Na koniec można jeszcze dopisać, że okolica mocno się zazieleniła – od wsi Łęgi, na południe, aż do Kościna las był dużo mniejszy. Drzew jeszcze ponad 100 lat temu nie było na zachód od wsi Dołuje po dzisiejsze niemieckie Bismark. Aktualnie jest tam las!
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Wiele postów znajdujących się w bliskiej odległości gromadzi się w grupy – je możesz rozdzielić kliknięciem na ikonę.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Poprawka?
Kliknij i daj znać!
Ostatnia aktualizacja 1 rok temu
Możesz znaleźć ten post na naszej grupie Facebook „Szczecin Znany i Historyczny” klikając na ikonkę po prawej stronie. Prócz tego postu znajdziesz tam wiele innych, które nie są publikowane na naszej stronie. Masz coś ciekawego w temacie historii Szczecina? Nasza grupa to właśnie miejsce dla kogoś takiego jak Ty!
Post na FB
Skomentuj na Facebooku lub podziel się postem ze znajomymi!