Czy ktoś z Was mieszka przy Budziszyńskiej albo konkretniej przy Boryny na szczecińskich Pomorzanach? Jeżeli tak, to możecie poczuć ciekawe zaskoczenie - na rogu dzisiejszego parku stała szkółka dla dziewcząt. Chodzi o tę przy Dobrzyńskiej? NIE! Chodzi o budynek, którego dziś nie ma, a stał na rogu dawnego cmentarza.
Kliknij i rozwiń spis treści
Mówi się, że jeżeli w Szczecinie jest duży stary park to prawdopodobnie jest terenem po dawnym cmentarzu. W wielu miejscach takie powiedzenie jest trafne – dziś zajrzymy na teren dwóch z nich, przy ulicy Budziszyńskiej oraz przy ulicy Boryny, na Pomorzanach. Ale nie tylko – sekretem tematu jest szkółka, która stała na rogu Budziszyńska/Boryny, w miejscu w którym w parku brakuje starych drzew. Miejsce te znajduje się obok trasy autobusu 53, który po swojej lewej stronie robiąc „pętlę” przejeżdża obok parku. Głównym tematem postu będzie szkoła dla dziewcząt, jaka stała dokładnie na narożniku Budziszyńska – Boryny, w miejscu wejścia do dzisiejszego parku. To, że w tym miejscu jakoś brakuje starych drzew nie jest przypadkowe. Stał tam budynek o trzech różnych adresach na przestrzeni swojego istnienia – Allestraße 47, August-Bedel-Straße 47 oraz Adolf-Hitler-Straße 47. Dziś tej numeracji już nie ma, podobnie jak i budynku.
Cmentarz przy Budziszyńskiej, na rogu z Boryny
Zahaczyć można tematem o wspomniany cmentarz – ten powstał przed 1888 rokiem, gdy na tej mapie już go widzimy. Pierwotnie podobnie, jak cała okolica znajdował się na łysej łące. Dopiero kolejne dekady przyniosły rozrost zieleni w okolicy oraz powstanie dzisiejszego parku. Z początku niewielki – mający około 40×15 metrów, powiększony znacząco do 1937 roku. Cmentarz miał być uprzątnięty i przekształcony w pełni w skwer w 1977 roku.
Cmentarz przy ulicy Boryny, na terenie ZWiK
Drugi z cmentarzy znajdował się przy ulicy Boryny – konkretnie pomiędzy ulicą Szczawiową, Boryny oraz Sierpową. Dzisiaj to teren, którym zarządza Zakład Wodociągów i Kanalizacji. Podobnie jak wcześniej opisywany ten również znajduje się na mapie z około 1888 roku. W mojej ocenie niedokładny jest opis, który podaje pani Agata Freindorf w opracowaniu na encyklopedii Pomeranica, jakoby wzniesiono tu budownictwo mieszkalne oraz funkcjonowała Elektrownia Pomorzany – teren cmentarza dziś stanowi zieleniec obok budynków ZWiK. W obszarze dawnej niewielkiej nekropolii nie ma budynków typowo mieszkalnych, elektrownia stoi znacznie dalej. Cmentarz zamknięto i prawdopodobnie zlikwidowano już przed wojną, gdy obszar cmentarny obok Szczawiowej i Boryny nie pojawia się na mapach. W jego miejscu na mapie z 1937 roku jest jedynie wyznaczona działka. Cmentarz przy Boryny w Szczecinie nie pojawia się w ostatnich księgach adresowych, a ostatnie numery dawnej Boryny (Friedhofsweg, wcześniej Feldweg) są już w 1933 roku ogrodami.
Na tej stronie nie ma reklam, treści sponsorowanych, płatnych ani irytujących okien. Wysokiej jakości zdjęcia, grafiki, serwer, domenę i licencje utrzymujemy wyłącznie z Waszych wpłat.
Wszystkie informacje oraz detale znajdziesz na stronie Galerii Wspierających.
W imieniu redakcyjnego kiciucha dzięki za rozważenie wsparcia 💝
Wirtualna karma
Redakcyjny kiciuch i jego pełna miska- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Mini Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Wirtualna piona! Dzięki takim ludziom jak Ty możemy opłacać licencje, serwer oraz domenę.
Na serwer
Koszty, licencje... 💝- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Średni Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem
Zdecyduję samemu
Dzięki za 5 zł lub nawet 500 zł!- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym zależna od kwoty (Mini 50+, Średni 100+, Wielki 200 +)
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem przy wsparciu od 100 zł
Gemeide Mädschenschule, mała szkółka na rogu
Dawna szkoła określana była jako Gemeindeschule, czyli Szkoła Społeczna i z czasem miała dopisek Mädchenschule, była szkołą przeznaczoną dla dziewcząt. Możemy podejrzewać, że był to budynek zawierający parter i dwa piętra. Właścicielem była wspólnota Pomorzan. Przełom XIX i XX wieku to możliwość poznania prawdopodobnie pierwszego opiekuna szkoły, jakim był Alexander Polzin. Pierwsze księgi, które zawierają dawne Pomorzany sięgają pierwszych lat XX wieku – możemy „wydatować” powstanie szkoły po 1888 roku, a przed 1904. Skąd taki wniosek? Mapa z około 1888 roku nie ukazuje budynku szkoły, zaś w 1904 już ją mamy w księdze adresowej. Okres I Wojny Światowej w szkółce to dość spory ruch – na drugim piętrze żyje pani Schulz, jej sąsiadem był opiekun szkoły pan Wilhelm Grunow, zaś pierwsze piętro zamieszkiwał nauczyciel Friedrich Stock. O nim można napisać kilka słów, bo okazuje się, że urodził się „rzut beretem” od innego nauczyciela z tej szkoły 😉 Ciekawy zbieg okoliczności. Przyszedł na świat w około 1864 roku we wsi Görke Kreis Kammin. Dziś to wieś Górki na południe od Kamienia Pomorskiego. Zmarł po przejściu na emeryturę, 13 lipca 1927 roku, a wdową po nim została Anna Stock z domu Süss. Pan Grunow swoją pracę rozpoczyna około 1907 roku, zaś pan Stock jest nauczycielem od początku XX wieku. Możliwe, że pierwszym.
Od końca I Wojny Światowej do połowy lat trzydziestych nauczycielem w szkółce był Johannes Gauger, zaś dozorcą na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych Paul Spirohn. Rolę dozorcy w okresie I Wojny Światowej do lat dwudziestych pełnił Albert Krause. Na chwilę przed zmianami w szkole (lata trzydzieste) uczące się w nim młode panie (była to szkoła żeńska) usłyszały smutną wiadomość – 6 sierpnia 1934 roku w wieku 52 lat zmarł nauczyciel, Johannes Gauger. Urodził się 16 lipca 1882 roku w Köselitz Kreis Cammin, dziś to wieś Kozielice między Kamieniem Pomorskim i Nowogardem. To dość blisko wspomnianego wyżej miejsca urodzenia pana Friedricha Stock, poprzedniego nauczyciela. Wdową po nim została pani Charlotte Gauger z domu Wodrich.
Przed czasami „brunatnych” ulica Budziszyńska nosiła nazwę August-Bedel-Straße, zaś przed tą nazwą była to Allestraße, szkółka miała numer 47. Po dojściu do władzy nazistów niemal każde miasto musiało mieć swój plac, ulicę, skwer lub cokolwiek imienia Adolfa Hitlera – nie inaczej było w dawnym Pommerensdorf, czyli Pomorzanach. Ulica Budziszyńska zmieni nazwę na Adolf-Hitler-Straße, a domek ze szkołą dla dziewcząt pozostanie przy numerze 47. Wprowadzi się też do szkoły na kilka lat lokalna NSDAP Ortsgruppe Pommerensdorf, czyli lokalna grupa partyjna znajdująca się na niższym szczeblu od grupy okręgowej.
🔍︎ Możesz powiększyć kafelki kliknięciem
Swój główny oddział pomorzańska ortsgruppe miała w budynku 35, który stał na rogu Budziszyńskiej i Dobrzyńskiej, w miejscu gdzie dziś (2024) są drzewa, kioski oraz krzyż. Tu należy zaznaczyć, że dom o numerze 35 od dekad w historii Pomorzan działał jako „Vereinhaus„, czyli dom lokalnych stowarzyszeń i został „tradycyjnie zagrabiony” przez władze nazistowskie. W opisywanym budynku szkoły dla dziewcząt możliwe, że „brunatni” robili swoje „porządki” – pani Minna Algie jest nauczycielką w drugiej połowie lat trzydziestych. Nie pojawia się w księgach w 1938 roku, ale już w 1939 również pomorzańska ortsgruppe się nie pojawia.
Pani Minna uczyła wcześniej również w starej szkole przy dzisiejszej Dobrzyńskiej oraz była wdową. Jej mężem był Richard Adolf August Algie zmarły bardzo młodo w 1915 roku (wojskowy) w wieku zaledwie 32 lat, a pani Minna pochodziła z domu Schwert. Za historią pani Algie może stać córka – Margarete Minna Auguste Algie, urodzona 18 grudnia 1912 roku, a 24 grudnia 1935 roku wyszła za mąż. Daje nam to kolejną wskazówkę. Margarete urodziła się w Kołbaskowie (Colbitzow Kreis Randow), co sugeruje gdzie mieszkała wtedy Margarete oraz Richard – jej rodzice. Po wojnie Margarete (możliwe, że Minna również) wyjechała do Dortmundu.
Od księgi z 1939 roku występuje nowy nauczyciel – Fritz Kuhr, który przeniósł się z Jagiellońskiej. Co ciekawe, nie był jedynym mieszkańcem tej ulicy o takim imieniu i nazwisku 😉 W trakcie II Wojny Światowej domek stanie się własnością miasta Szczecin. Pan Kuhr będzie ostatnim nauczycielem w budynku szkółki dla dziewcząt. Niestety, dalsze i powojenne losy budynku są mi nieznane. Jeżeli ktoś z Was pamięta po wojnie budynek stojący w opisywanej lokalizacji – na skraju parku, a dawnego cmentarza, na rogu Budziszyńska/Boryny – można zarejestrować konto na stronie i dodać komentarz.
Dzisiaj park zdaje się nie mieć nazwy i po prostu jest skwerem, ustawiono w nim kapliczkę symbolizującą Pietę, znajdują się ławki, plac zabaw, siłownia pod chmurką oraz ubite ścieżki. Dla niektórych może być to oburzające, że cmentarz dziś jest miejscem do rekreacji – należy przypomnieć, że już przed 1945 rokiem Niemcy przekształcali cmentarze w założenia parkowe. Po kwaterach oraz istniejącym na cmentarzu kaplicy dziś nie pozostał praktycznie żaden ślad. Przed 2019 rokiem dosadzono w parku około 20 nowych drzewek.
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 8 miesięcy temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej albo dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.