Młyn w Wołczkowie – historia zapomniana 

Młynarz i diabeł, czyli legenda z Wołczkowa

Kiedyś we wsi żył ubogi człowiek mający wiele dzieci. Bowiem zarobić nie mógł tyle, ile wymagała jego rodzina poszedł on do młynarza i poprosił go o pożyczenie mu żyta. Kiedy rodzina się najadła wrócił do młynarza, spłacił u niego dług i pożyczył od niego pieniądze na nowy wór zboża. I tak sprawa kręciła się w kółko, ale zarobki były coraz mniejsze, więc biedny człowiek w końcu nie mógł już płacić młynarzowi stale się zadłużając. Kiedy skończył się szósty wór zboża, wstydził się raz jeszcze zwrócić do młynarza o prośbę, mimo że młynarz nigdy nie odmawiał. Kiedy głód doskwierał, a nikt mu nie pomagał zdecydował, że w końcu uda się do młyna. Młynarz był bardzo przyjacielski i powiedział mu tak: „Pożyczę ci sześć worów jeżeli obiecasz mi, że będziesz pilnować mojego grobu przez pierwsze trzy noce po mojej śmierci. A jeżeli to zrobisz otrzymasz w podarku całe pożyczone ziarno oraz dwanaście kolejnych worków”. Ubogi człowiek spojrzał na młynarza, będąc młodym silnym mężczyzną i pomyślał „Na pewno będę żył dłużej niż ty!” i zgodził się. Młynarz dał mu za to sześć worów żyta, a robotnik wrócił do żony szczęśliwy i zadowolony. Nie trwało to długo i młynarz zmarł. Robotnika ogarnął strach przed śmiercią przypomniawszy sobie o obietnicy. Pobiegł do pastora i opowiedział mu historię. Ten żekł: „Tego, co mu obiecałeś dotrzymać musisz. Jeśli jednak zrobisz, jak ci powiem, nie będziesz czuł strachu i żadna krzywda ci się nie stanie. Weź ten kij i idź na grób młynarza, narysuj nim krąg wokół siebie, stój w nim i zachowaj całkowity spokój, cokolwiek się nie stanie„. Robotnik uczynił tak, jak powiedział mu pastor, tworząc okrąg wokół siebie przy świeżym grobie młynarza. 

Kiedy dzwon wybił jedenastą wieczorem diabeł przeciął powietrze z silnym grzmotem, kierując się prosto w grób młynarza, wyrzucając trumnę z ziemi, otwierając ją i wyjmując zwłoki. Następnie naciągnął jego skórę na uszy, owinął je wokół siebie i ruszył do wioski. Tamtej nocy młyn był tak nawiedzony, że wszyscy wybiegli z domów. Krótko przed dwunastą diabeł wrócił na cmentarz, zrzucił z siebie obdarte zwłoki ze skóry i rzucił w grób tak, jakby ten nigdy nie był otwarty!

Gdy nastał poranek mężczyzna udał się do domu pastora i opowiedział mu wszystko to, co miało miejsce poprzedniej nocy. Pastor powiedział: „Następnej nocy zdarzy się to samo, co pierwszej, a jeśli to przeżyjesz przyjdź do mnie, a dam ci nową radę„. Wszystko się zgadzało – stało się to, co pierwszej nocy, a robotnik znów narysował krąg i nie poruszył się, gdy diabeł szalał ze skórą młynarza po wsi. Następnego poranka pastor dał robotnikowi kij z żelaznym hakiem i powiedział mu: „Kiedy dziś wieczorem diabeł wróci z wioski i ponownie otworzy trumnę i odłoży truchło, złapiesz je hakiem i wciągniesz w okrąg, a diabeł zaoferuje ci to czego sobie życzysz.”

Robotnik zarzekł się, że zrobi, co pastor każe i trzeciej nocy znów stanął z kijem i hakiem w kręgu. O jedenastej znów przyszedł diabeł i zrobił to, co przez pierwsze dwie noce, jednak tej młyn był jeszcze bardziej nawiedzony niż wcześniej. Kiedy wrócił z wioski, zdjął truchło i położył je obok trumny, by ją otworzyć. Wtedy robotnik wbił hak w skórę młynarza i wciągnął je z powrotem do kręgu. Gdy diabeł to spostrzegł błagał z całych sił, by robotnik zwrócił mu ciało, a otrzyma tyle pieniędzy ile zapragnie. Jednak robotnik przypomniał obietnicę dla pastora i nie poruszył się. Diabeł zaczął się gotować, a o dwunastej z wielkim grzmotem musiał ulecieć z powrotem w powietrze, do piekła. Swąd wypełniał wszystko daleko i szeroko, ale robotnik nie ucierpiał, stojąc w kręgu. Następnego dnia przyszedł do pastora ze skórą młynarza i odłożył ją do grobu, a od tego dnia miał spokój aż do ostatniego dnia. Robotnikowi pozwolono zatrzymać pożyczone ziarno i zgodnie z umową z młynarzem otrzymał dodatkowo 12 worków.

Rodzina Starck – wielopokoleniowi młynarze z Wołczkowa

Historia ta trafiła się jak kłoda pod nogi rzucona przypadkiem w trakcie prac nad innym tematem 🙂 I przy okazji znalazło się sporo dokumentów o młynarzach. Na początku opracowania mamy wspomnianą w 1824 roku w dokumentach z Archiwum Państwowego rodzinę Starck, która zarządzała młynem w Wołczkowie. Z dokumentów wiemy, że 7 maja 1856 roku urodził się Wilhelm Carl Friedrich Starck, młynarz z Wołczkowa, który 12 lipca 1883 roku w tej wsi wziął ślub – wybranką serca została pani Bertha Auguste Elise Gollnow. Jego ojcem był również młynarz – August Starck z Wołczkowa, a matką Emilie Starck z domu Werth. Oznacza to, że przez około 100 lat młyn mógł być w posiadaniu jednej rodziny. Tu trzeba uważać w poszukiwaniach – rodzina Starck występowała również w Dobrej Szczecińskiej. Wrócił jednak do Wołczkowa.

Kolejną informację mamy z początku XX wieku, kiedy pani Anna Auguste Wilhelmine Starck – córka Wilhelma Carla – wychodzi za mąż. Jej wybrankiem został również żyjący w Wołczkowie Robert Friedrich Wilhelm Boecker / Böcker. Z notatki na akcie ślubu wynika, że pani Anna zmarła już w polskim Wołczkowie, 29 września 1945 roku.

Krok po kroku udaje nam się „dokopać” w historii młyna do początków XIX wieku – ojciec Wilhelma Carla – August Starck urodził się około 1812 roku w Wołczkowie. Klasycznie, poznajemy detale pokoleniowe z aktów zgonów – August zmarł we wsi 3 października 1884 roku w wieku 72 lat. Jego ojcem był młynarz Wilhelm Starck, a matką Anna Starck z domu Cassberg. Tu należy zaznaczyć – w relacji: Wilhelm z początku XIX wieku był dziadkiem, a Wilhelm Carl z powyższego fragmentu jego wnukiem. Pomiędzy nimi był August. Okazuje się też, że żona Augusta miała konkretne imiona – Emilie Sophie Starck. Składa się to w całość – we wzmiance z 1824 roku pada określenie W. Starck 🙂 Czyli mamy ustalonych zarządców i pracowników młyna od początków XIX wieku.

Syn Augusta – Wilhelm Carl Friedrich Starck – umrze w Wołczkowie w trakcie II Wojny Światowej, 9 sierpnia 1941 roku o 3:00 w nocy w swoim domu przy dawnej Dorfstraße 65. Domek ten stał przy ulicy Lipowej, właśnie niedaleko od młyna. W miejscu, gdzie dziś jest część kompleksu boiska.