Nieistniejący cmentarz w Pilchowie 

Dzisiaj to część lasu i… domy. Tak, według kart wpisowych do spisu zabytków oraz porównań dawnych map i zdjęć satelitarnych dawny cmentarz w Pilchowie fragmentem nachodzi na dzisiejszą zabudowę mieszkalną. Jeszcze do przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych w terenie pocmentarnym znaleźć można było resztki nagrobków i postumentów. Dziś śladów po nich nie ma, ale warto miejsce te opisać, przywrócić pamięci, zaznaczyć na mapie historycznej Szczecina i okolic. Wokół miejsca narosło kilka legend – mówi się w okolicy, że cmentarz znajdował się przy drodze na Tanowo. Nie jest to prawdą, chociaż kierunek jest słuszny. Cmentarz w Pilchowie znajdował się na północnej części wsi, ale przy drodze na Leśno Górne, po prawej (wschodniej) stronie drogi, chociaż nie bezpośrednio przy niej. Od drogi do terenu cmentarzyka, jaki znajdował się na lekko pagórkowym terenie była przerwa, około 10-20 metrów. Klasycznie wybrałem się w krótką podróż na miejsce osobiście, z dronem i aparatem. Dawniej Pilchowo posiadało cmentarzyk przykościelny, podobnie jak wiele innych wsi okolicy, w jakich znajdowała się świątynia.

Ten prawdopodobnie zapełnił się, po czym utworzono cmentarz nieco poza wsią, który widać na mapach z drugiej połowy XIX wieku. Wykonano dla niego trzy karty – pierwszą z marca 1989 roku, następną z 1998 roku, kolejną z września 2016 roku, w jakiej zaznaczono, że teren może być wykreślony ze spisu. Stary cmentarz w Pilchowie znajdował się w lesie przy głównej ulicy Leśnej, a na zachód od uliczki Szpilkowej. Uwaga! Układ drogowy centrum wsi Pilchowo zmienił się od końcówki XIX wieku do dzisiaj. Główna ulica przebiegała od “placu” jaki stanowił kościół, od strony zachodniej – fragmentem ulicy Spacerowej. Czyli “za” kościołem, dzisiaj, względem głównej trasy przez Pilchowo. Aktualna główna ulica ma kościół po lewej (zachodniej) stronie i biegnie na wprost. Aktualna droga przechodzi przez fragment zabudowy z XIX wieku, co może mylić w kontekście położenia cmentarza. I prawdopodobnie taki błąd uczyniono w karcie pana Greckiego. Ta proporcja sprawia, że powierzchnia cmentarza powinna być przesunięta bardziej na północny wschód i nie nakładać się wyłącznie na tereny dzisiaj zabudowane domami, chociaż faktycznie fragmentem cmentarz znajduje się “pod” aktualnymi domami przy adresie 4a-4c.

Moja dociekliwość i weryfikowanie wszystkich szczegółów nie pozwala mi się zgodzić z kartą pana Greckiego z 1998 roku, w jakiej cmentarz miałby być w całości pokryty nowymi zabudowaniami i działkami. Karta wcześniejsza – z 1989 roku – wskazuje, że ocalałe nagrobki znajdowały się też przy ścieżce prowadzącej za budynkami. Pokrywa się to z odwzorowaniem proporcji powierzchni cmentarza względem okolicznych dróg oraz oznaczonych zabudowań. W mojej ocenie niewielka nekropolia sięgała pod górkę, jaka znajduje się już za aktualnie zabudowanym terenem – patrz galeria. Teorię tę potwierdza oznaczona na karcie z 1989 roku metalowa siatka. Ta dzisiaj jest granicą zabudowy mieszkalnej, zaś oznaczona granica cmentarza i co najważniejsze – oznaczone nagrobki – znajdowały się poza zabudową. Niestety nie wszyscy są tego świadomi, a teren północny dawnego cmentarzyka to miejsce spotkań okolicznych fanów mocnych trunków. Butelek masa, ławka-pijawka, ogromna ilość kapsli wyrzucona na zboczu górki. No cóż. Nie każdy musi mieć wiedzę historyczną na temat swoich okolic, ale jednak zwykła, najprostsza, elementarna i podstawowa godność człowieka nakazuje zwyczajnie nie śmiecić.