Niemiecki? Tak, ale też my – Polacy – służyliśmy w wojsku pruskim

Swego czasu ogromną popularność zdobyła gra komputerowa „Valiant Hearts” z 2014 roku, która pokazywała losy Karla. Był Niemcem, ale żyjącym we Francji, w 1914 roku. Jego żoną była Marie, mieli wspólnego syna – Victora. W momencie wybuchu I Wojny Światowej rozpoczyna się akcja deportacyjna – Niemcy musieli opuścić Francję. Karl dostał taki nakaz. Wkrótce potem zostaje wcielony do niemieckiej armii. Po drugiej stronie frontu – w mieście, w którym postanowił żyć kartę poborową do armii otrzymuje Emilie, ojciec jego żony, jego teść. Wkrótce w wątku gry Karl oraz Emilie staną przeciwko sobie. Los sprawia, że Karl dowiaduje się o losie syna – Victora – iż jest ciężko chory. Decyduje się na dezercję, zaś Emilie trafia do niemieckiej niewoli. Historia tej gry pokazuje bezsensowność Wielkiej Wojny oraz ludzkie losy z innej perspektywy niż tylko dowódców, generałów i władców. Była to jedna z najmniej „sensownych” wojen, gdzie poświęcano dziesiątki tysięcy ludzi, by przesunąć front o 1000 metrów wypalonej ziemi. Wątek jest tak „silny”, że nawet najbardziej męski wiking z bickiem wielkości bochenka chleba zmięknie. W tym kontekście dostałem ciekawą wskazówkę – po drugiej stronie monumentu znajdowało się nazwisko zakończone „walsky„, możliwe że Kowalsky. Czy ten ktoś był Polakiem? Możliwe, ale niekoniecznie.

Do dziś w niemieckich miasteczkach są takie monumenty, a na nich są w pełni polskie nazwiska – wraz z imionami. Trochę „typowe” jest to, że pamiętają o nich głównie Niemcy, a dla nas to „czarna magia”, że takie coś może istnieć. W Polsce istnieje około 900 cmentarzy, na których spoczywają obok siebie najróżniejsi ludzie z okresu I Wojny Światowej – Niemcy, Polacy, Rosjanie, Francuzi czy inni należący do dawnego cesarstwa Austro-Węgier. W temacie późniejszym – II Wojny Światowej – polskie groby znajdują się w wielu niemieckich miastach i do dziś Niemcy zapalają tam znicze. Chwilę przed publikacją tego postu – pod koniec września 2023 roku – taka kwatera zawierająca 240 polskich nazwisk z udziałem polskiego wiceministra otwarto w Stuttgarcie. O tym, że są tam pochowani Polacy wiedziano od dawna, jednak w 2023 roku stworzono tam specjalne miejsce pamięci. O polskich ofiarach I Wojny Światowej w wojsku pruskim, których upamiętniano na monumentach postawionych w dzisiejszych lub dawnych Niemczech mówi się bardzo bardzo bardzo mało. A tacy ludzie też byli. Byli też tacy, którzy najpierw służyli w wojsku pruskim, jacy zostali wcieleni do wojska z okręgu poznańskiego, a potem uczestniczyli w Powstaniu Wielkopolskim. Za ten udział trafiali „do nas” – pod dzisiejszy Szczecin. Nie wszyscy przeżyli te zesłanie. Kto o nich pamięta? Autor tego postu niby piszący o samych Niemcach i „ich” pomniku poległych.

Czy ktoś z twoich „patriotycznych” znajomych? Wątpię. Często na dzisiejszych ziemiach polskich, jakie nam przyznano po II Wojnie Światowej nie zastanawialiśmy się nad nazwiskami na tych monumentach – wszyscy byli dla nas Niemcami, mimo że bywały tam nazwiska wcielonych Polaków, jacy mieszkali w niemieckich miasteczkach i wsiach. Czasami z przymusu, czasami z własnej woli emigrowali z „rdzennej Polski”. Tuż przy granicy znajduje się monument, na jakim widnieją dwa nazwiska „Scharnowski”, niedaleko od Szczecina jest na pomniku poległych nazwisko „Gruby”, „Bochenski” oraz „Ziemianski”. W Gottow jest nazwisko „Jakub Nowack” oraz „Alois Troka”. W Ragow stoi pomnik z nazwiskiem „Bednarz”. Na kolejnym pomniku znalazłem aż kilka osób o polskich nazwiskach: Theodor Dubiwka, Josef Kuczera, Oskar Michalek, Jan Morawiec, Iwan Popowicz, Basilius Sadowsal, Adionis (?) Siekiera, Josef Szymczak, Iwan Tesiuk. To cała grupa z jednego pomnika! Polacy?! Możliwe. W armii niemieckiej I Wojny Światowej służyło dużo młodych Polaków z zaboru. Tym tematem się praktycznie nikt nie zajmuje.

Historia nie jest czarno-biała. Jest zawsze szara.