Dzisiejsze Gumieńce, ale dawniej pogranicze z Möhringen, czyli Mierzynem, do jakiego w XIX wieku należały te ziemie. Sąsiednia Spiska jest drogą oznaczaną jeszcze w XIX wieku, a Pińską stanowiły mokradła i łąki w pobliżu cieków wodnych, po jakich dziś nie ma już śladu.
Kliknij i rozwiń spis treści
Ponownie zaglądamy na mało znane uliczki, zerkając na domki zbudowane przed II Wojną Światową, a jakie na przedwojenne nie wyglądają – kontynuując nieco historyczny spacer po Gumieńcach. Uliczka Pińska znajduje się pomiędzy CH Ster (dawnym Geant), a ulicą Leopolda Okulickiego, na zachód od Ronda Gierosa. Jest tam mieszanka domów budowanych już po wojnie oraz tych, które budowano przed 1945 rokiem. Początkowo ustalenie dawnej numeracji sprawia problem – bo wiele domów wygląda bardzo podobnie po upływie wielu dekad od wojny, ale pozwalają nam to ustalić stare zdjęcia lotnicze oraz dokumentacja osiedlowa. „Ofiarą” dzisiejszego opracowania jest adres Pińska 6, niewielki domek, w jakim żyło zaskakująco sporo osób. Prawdopodobną teorią jest wynajem – czyli właściciel użyczał za opłatą możliwość zamieszkania innym osobom, które również dopisane są do dawnego adresu Felix-Allfarth-Straße 6.
Ulica Pińska i Felix-Allfarth-Straße
Warto dodać kilka słów (tradycyjnie!) o patronie powojennym i przedwojennym ulicy – dziś Pińsk to miasto leżące na Białorusi mające 126 000 mieszkańców według spisu z 2020 roku. Znajduje się w południowej części państwa białoruskiego i mimo, że to miasto śródlądowe znajduje się tam duży port rzeczny. Pierwsza wzmianka o Pińsku pojawia się w 1097 roku, a także było to miasto królewskie, czyli znajdujące się na ziemiach należących do królestwa. Prawa miejskie nadane zostały w 1581 roku z rąk króla Stefana Batorego. Jednym z najbardziej istotnych wydarzeń w historii Pińska był bunt w 1648 roku – najpierw doszło do rzezi mieszkańców z rąk sił kozackich, którzy nie byli wyznania prawosławnego. Następnie miasto odbiły wojska księcia na Birżach i Dubinkach, hetmana wielkiego litewskiego (cała masa tytułów) Janusza Radziwiłła oraz Hrehorego Mirskiego.
Pińsk spłonął całkowicie, a około 3000-5000 mieszkańców (szacunkowo od połowy do 1/3) została zabita. Kolejna duża część ocalałych zginęła 7 lat później po najeździe rosyjsko-kozackim. Najazdy powtarzały się jeszcze kilkukrotnie, do 1660 roku. Po zaborze (1793) Pińsk bierze udział w powstaniu listopadowym wystawiając oddziały swoich mieszkańców, podobnie w 1830-31 roku, w trakcie powstania styczniowego. Niemal wiek później – 5 marca 1919 roku wojska polskie odbijają Pińsk, który trafia do II Rzeczpospolitej. Miesiąc później żołnierze polscy pod dowództwem majora Aleksandra Łuczyńskiego dokonali mordu na 35 Żydach, którzy złamali zakaz zgromadzeń. Nie przeprowadzono należytego śledztwa, czy kara nie była za wysoka, a sprawę zamieciono pod „działania wojenne”. W trakcie II Wojny Światowej miasto Pińsk zajmują Niemcy, następnie zostaje zdobyte przez wojska rosyjskie i włączone do ZSRR, zaś wraz z rozpadem związku Pińsk ostatecznie znajduje się na terytorium Białorusi. W mieście znajduje się też cmentarz, na którym obok siebie spoczywają żołnierze rosyjscy, austro-węgierscy i polscy – z okresu I oraz II Wojny Światowej.
Nazwa przedwojenna ulicy Pińskiej w Szczecinie nawiązuje niestety do okresu nazizmu. Jednak to część historii tych miejsc i jakkolwiek byśmy nie oburzali się na czasy nazistowskie – były one niewielką częścią historii Szczecina oraz okolic. Patronem przedwojennym ulicy Pińskiej był Felix Allfarth, który urodził się 5 lipca 1901 roku w Lipsku. Był uczestnikiem słynnego puczu monachijskiego, a po objęciu władzy przez nazistów ludzie, którzy stracili wtedy życie obrośli wręcz legendą, kultem i formą „bożków”. Zbudowano im nawet monumentalne mauzoleum. Łącznie zginęło szesnastu puczystów, w tym Felix Allfarth, jakiemu Adolf Hitler dedykował wstęp do swojego przeredagowanego wydania Mein Kampf. W momencie strzelaniny z policją zginął trafiony odłamkiem 9 listopada 1923 roku. Niemieckie prawo za czasów nazistowskich było tak absurdalne, że obowiązkiem każdego było wykonać „gest adolfowy” przed tablicą honorującą Allfartha w Monachium. Chichotem historii był fakt, że po zdobyciu przez Amerykanów obszaru mauzoleum puczystów w Monachium wciąż znajdowały się tam gigantyczne sarkofagi „poległych”. Puczysta Felix Allfarth otrzymał swoją ulicę w dawnym Möhringen, czyli dzisiejszym Mierzynie.
Wszystkie informacje oraz detale znajdziesz na stronie Galerii Wspierających.
W imieniu redakcyjnego kiciucha dzięki za rozważenie wsparcia 💝
Wirtualna karma
Redakcyjny kiciuch i jego pełna miska- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Mini Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Wirtualna piona! Dzięki takim ludziom jak Ty możemy opłacać licencje, serwer oraz domenę.
Na serwer
Koszty, licencje... 💝- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Średni Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem
Zdecyduję samemu
Dzięki za 5 zł lub nawet 500 zł!- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym zależna od kwoty (Mini 50+, Średni 100+, Wielki 200 +)
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem przy wsparciu od 100 zł
🔍︎ Możesz powiększyć kafelki kliknięciem
Paul Klänhammer, krawiec
W drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku właścicielem domku jest krawiec Paul Klänhammer, jaki początkowo przypisany jest do adresu Felix-Allfarth-Straße 1. Był to wtedy pierwszy budynek od skrzyżowania z ulicą Spiską. Krótko później wraz z podziałem działek domek otrzyma numer 6 i również będzie pierwszym domem od Spiskiej, ale działki zostaną wyznaczone inaczej – pozostaną niezabudowane. Po stronie zachodniej znajdować się będą numery parzyste, po wschodniej numery nieparzyste. Co ciekawe, pod numerem 13 żył właściciel domu o nazwisku Israel, trochę „ciekawe” nazwisko w kontekście czasów nazistowskich i przedwojennego patrona ulicy.
Losy Paula można łatwo ustalić – nazwisko miał bardzo nietypowe, a w Szczecinie występuje też Karl Klänhammer, majster, mieszkający przy dawnej Oberwiek 24, czyli przy dzisiejszej Kolumba. Wcześniej Paul – w latach dwudziestych – żył pod dawną Hohenzollernstraße 20, w oficynie na II piętrze, czyli przy dzisiejszej Krzywoustego. Za to przed pierwszą wojną światową krawca o nazwisku Paul Klaenhammer znajdziemy pod dawną Alleestraße 10, na II piętrze, według ówczesnej numeracji i lokalizacji była to Bohaterów Warszawy. Dopiero ten ślad – ae zamiast ä – zaprowadzi nas do wszystkich detali na jego temat. Był to człowiek w już starszym wieku, kiedy postanowił osiąść w domku pod miastem 😉
Okazuje się, że Paul pochodził z bardzo dużej rodziny – miał sporo braci i sióstr, a ojcem był August Klaenhammer, zaś matką Wilhelmine Klaenhammer z domu Hensel. To, że była w jakiś sposób spokrewniona z wspomnianym Karlem udowadnia nam jej adres zamieszkania z pierwszych lat XX wieku (1904), mieszkała właśnie przy ulicy Kolumba. Kolejne analizy dokumentów ujawniają nam kim był majster Karl Klänhammer – ten według relacji genealogicznych był bratem Paula 🙂 Zróbmy podsumowanie: za domkiem Pińska 6 stoi konkretnie Paul Hermann Klaenhammer urodzony 19 września 1877 roku w Stettin-Grabow (Szczecin Grabowo). W wieku 25 lat, 27 października 1902 roku bierze ślub, a jego żoną zostaje Mathilde Auguste Albertine Müller. Znane są bardziej dokładne relacje rodzinne.
Detale o matce i ojcu Paula
Pani Wilhelmine Dorothea Henriette Klänhammer z domu Hensel zmarła w trakcie II Wojny Światowej – Paul pozostawił opuszczając już polski Szczecin na szczecińskich ziemiach grób matki i ojca. Jego matka zmarła 4 stycznia 1940 roku o 6:00 na zawał, mieszkając przy ulicy Kolumba. Urodziła się 12 sierpnia 1850 roku w dawnym Armenheide Kreis Ueckermunde, dzisiaj to Grzepnica, dożyła więc sędziwych niemal 90 lat! Za to babka Paula przed śmiercią przeprowadziła się do Szczecina. Co ciekawe! Pani Wilhelmine Klänhammer (matka Paula z domku Pińska 6) wzięła ślub z Augustem (ojcem Paula) 16 lutego 1871 roku w Wołczkowie. Ojciec ostatni raz przed śmiercią zamieszkiwał Grzepnicę według aktu zgonu żony, mógł spocząć na tamtejszym dziś zapomnianym cmentarzu. O nim przeczytać można w bloku z dodatkowym postem poniżej. Jednak według swojego aktu zgonu August zmarł w wieku 48 lat, w 1894 roku, kiedy rodzina mieszkała w Szczecinie. Znana jest też data śmierci samego głównego „bohatera” postu – Paul Klänhammer zmarł 10 kwietnia 1957 roku w Dessau, czyli również dożył dobrego wieku 80 lat. Miał również brata, jakim był Fritz Carl August Klänhammer – ten jednak zmarł w dzieciństwie, 14 lipca 1885 roku, gdy rodzina mieszkała już w Szczecinie.
Inni mieszkańcy domku Pińska 6
Pan Paul nie mieszkał sam! Jedno z pomieszczeń zajmował pan Rohrbeck zajmujący się handlem ubraniami. Drugim mieszkańcem był Willi Wartenberg, zajmujący się montażem i pracą związaną ze stalą przy budowie mostów. Dom przetrwał wojenną zawieruchę oraz stoi do dziś. Czasy powojenne to „łuna tajemnicy” – mieszkańców chroni prawo do prywatności oraz ochrona danych osobowych. Przez kolejne lata wzdłuż ulicy Pińskiej powstały kolejne nowe, powojenne już domy, nieco zaburzając przedwojenny charakter podmiejskiej i mało zabudowanej uliczki.
Okazuje się, że nawet mały dom na przedmieściach może kryć za sobą długą i ciekawą historię nawet z XIX wieku – oczywiście adres Pińska 6 pochodzi z lat trzydziestych XX wieku, ale jego mieszkaniec był wtedy starszym panem, jaki przyszedł na świat na północy miasta, w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XIX wieku. Jego losy pokazują, że jego rodzice przybyli do podszczecińskich wsi, zaś ojciec urodził się w jeszcze dalszym (ale wciąż nie tak odległym) dziś niemieckim Penkun. Dzisiaj domek może nie wygląda na bardzo stary, ale za jakiś czas obchodzić będzie 100 lat – o jego wieku świadczy staromodne okienko na poddaszu oraz dwa kominy na szczycie dachu, a także niespotykany już dziś ganek na ogrodzie.
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 3 tygodnie temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej albo dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.