Jeden z nich stoi niepozornie przy ulicy Santockiej, obok skrzyżowania z Świerczewską. Mijamy mały domek podzielony na dwie części tuż obok hal z materiałami budowlanymi, w drodze na Cmentarz albo do szkół przy ulicy Ku Słońcu albo też w drodze autobusem linii 67. Domek po prostu stoi, ale chyba mało kto zastanawiał się, jak stary jest oraz kto w nim żył wiele dekad wcześniej.
Kliknij i rozwiń spis treści
Mieszkańcy miasta, którzy korzystają z ulicy Santockiej czasami zastanawiają się skąd tam tory kolejowe, które znikają w gęstych zaroślach za garażami i kierują się dalej w stronę jednostki wojskowej. Tuż obok tych pozostałości torów, jakie po 2019 roku z jezdni już usunięto stoi niepozorny stary domek. Znajduje się dokładnie między torami, jakie do przynajmniej 2021 roku przechodziły przez jezdnię – następnie Santocka przeszła remont, a torów niestety już jest coraz mniej. W domku, który dziś ma adres Santocka 8 oraz 8/1 żył zwrotniczy, czyli pracownik kolei jaki zajmował się kierowaniem pociągów na odpowiednie tory. Prócz niego żyli tu też technicy i budowlańcy. Można delikatnie zahaczyć o temat „dlaczego” torowisko się tu znajduje – północne dojeżdżało do kompleksu nazwanego Pommernhalle, którego hala przetrwała wojnę i w części służy nam do dzisiaj. O niej możliwe, że innym razem – patrz mapa lokalizacji znajdująca się pod postem.
Nim przejdziemy do opisu domku spójrzmy na okolicę w dalekiej historii. Pod koniec XIX wieku okolice ulicy Santockiej stanowiły łąki. Na wschodzie przepływał mały ciek wodny, który następnie płynął w kierunku dzisiejszej jednostki wojskowej między Świerczewską i Ku Słońcu, wpadając w inne cieki wodne i bagniska w miejscu dzisiejszego jeziorka Słonecznego. Przez łąki i pagórki dzisiejszej ulicy Santockiej przechodził trakt łączący dawny Schwarzow (Świerczewo) oraz folwark Alt-Torney (Stary Turzyn) w okolicach Augustyna Kordeckiego. Pomysł na ogródki działkowe na wschodzie ulicy Santockiej to pomysł przedwojenny, ale nie tak stary, by pamiętać przełom XIX i XX wieku.
Am Bieselwerk
Dawna Santocka pojawia się w księgach adresowych (mimo, że nie było jej początkowo na mapach!) w 1922 roku jako droga o nazwie Am Bieselwerk. Ówcześnie nie było tam żadnych budynków poza podstacją energetyczną na rogu dzisiejszej Ku Słońcu i Santockiej, w pobliżu małego kiosku z zniczami oraz bloku z numerem 1. Dopiero dawny numer Am Bieselwerk 3 to kolejny budynek przy tej ulicy – właśnie dzisiejsza Santocka 8. Przedwojenna nazwa ulicy zmieni się z czasem. Początkowo w domku zwrotniczego mieszkał miejski sekretarz techniczny i technik – odpowiednio Franz Borkowski i Fritz Klimiz. Budynek może być starszy niż data, kiedy droga otrzymuje swoją nazwę. Pan Borkowski pojawia się już wcześniej, a adres pana Klimitz w 1921 roku to inna część miasta. Prawdopodobnie pan Borkowski mógł pracować przy budowie linii kolejowej lub obiektów okolicy – w 1921 roku przypisany jest po prostu do Schwarzow (Świerczewo). Pojawi się w okresie I Wojny Światowej, ale w Szczecinie mieszkał już w 1913 roku. Konkretnie nazywał się Franz Anton Maria Borkowski. Dość polsko brzmiące imiona, ale pan Franz urodził się w Münster, w Niemczech, 13 października 1882 roku. Jego ojcem był Ferdinand Borkowski, matką zaś Klara Borkowski z domu Schimmel. Żoną została 8 listopada 1913 roku pani Meta Ida Frieda Range. Prawdopodobnie pan Franz Borkowski zmarł w grudniu 1945 roku, ale śmierć oficjalnie uznano dopiero 20 lat później przez sąd.
Fritz Klimitz z Rzędzin
W okresie ich pracy (1921) wyznaczona już była dawna Industriebahn Torney-Schwarzow, czyli linia przemysłowa Turzyn–Świerczewo, obok której stoi opisywany domek zwrotniczego o aktualnym adresie Santocka 8. Już rok później pan Franz Borkowski wyprowadzi się z domku, a pojawią się pracownicy kolei – robotnik Heine, pomocnik zwrotniczy Albert Kähms oraz dalej będzie tu pracować pan Klimitz. Właścicielem domku było miasto Szczecin, a zarządcą podmiot Städtische Bahnmeisterei Schwarzow, czyli w luźnym tłumaczeniu Miejska Stacja Utrzymania Kolei Świerczewo. Wspomniany pan Fritz Klimitz zostanie z czasem technicznym sekretarzem okręgowym, a w okresie II Wojny Światowej będzie posiadał tytuł mistrza budowlanego. Pracował w budynku kilkanaście lat. Urodził się konkretnie jako Fritz Ewald Klimitz, 3 października 1894 roku w danym Nassenheide Kreis Randow, dziś to wieś Rzędziny na zachód od Szczecina. Odkryjemy tutaj możliwą przyjaźń, znajomość, może zwykły przypadek, o jakim za chwilę w akapicie niżej.
Co ciekawe, jego ojciec sekretarza technicznego – Max Emil Hermann Klimitz – również z zawodu zajmował się tematem kolei, matką była Emma Auguste Emilie Klimitz z domu Lenz. Pod koniec XIX wieku mieszkali w Rzędzinach. W momencie, kiedy ich syn Fritz brał ślub – 12 października 1918 roku – rodzice mieszkali już w Szczecinie, a sam młody Fritz razem z nimi. Jego żoną została Gertrud Walli Anna Wiedemann. Zmarł w wieku niecałych 77 lat, 5 kwietnia 1973 roku w Schwenningen am Neckar, ponad 700 kilometrów od Szczecina, niedaleko granicy z Szwajcarią. Prawdopodobnie tuż po wojnie trafił do Stuttgartu.
Na tej stronie nie ma reklam, treści sponsorowanych, płatnych ani irytujących okien. Wysokiej jakości zdjęcia, grafiki, serwer, domenę i licencje utrzymujemy wyłącznie z Waszych wpłat.
Wszystkie informacje oraz detale znajdziesz na stronie Galerii Wspierających.
W imieniu redakcyjnego kiciucha dzięki za rozważenie wsparcia 💝
Wirtualna karma
Redakcyjny kiciuch i jego pełna miska- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Mini Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Wirtualna piona! Dzięki takim ludziom jak Ty możemy opłacać licencje, serwer oraz domenę.
Na serwer
Koszty, licencje... 💝- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Średni Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem
Zdecyduję samemu
Dzięki za 5 zł lub nawet 500 zł!- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym zależna od kwoty (Mini 50+, Średni 100+, Wielki 200 +)
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem przy wsparciu od 100 zł
🔍︎ Możesz powiększyć kafelki kliknięciem
Inny z pracowników – pan Albert Kähms
Jego temat jest dość ciekawy z uwagi na powiązania rodzinne. Jeszcze w okresie II Wojny Światowej w Szczecinie żyły dwie postacie o takim imieniu i nazwisku. Prawdopodobnie ojciec i syn – jeżeli teoria jest słuszna to senior w 1943 roku żył na Pomorzanach oraz był emerytowanym pracownikiem budowy kolei. Junior – Albert Kähms – wciąż do 1943 roku zamieszkiwał opisywany domek Santocka 8, który w 1929 roku (księga 1930+) zmieni swój dawny adres.
Wcześniejsza Am Bieselwerk 3 stanie się adresem An der Pommernhalle 3, a następnie An der Pommernhalle 8. Bratem Alberta z opisywanego domku mógł być Helmut Albert Kähms, jakiego matka żony mieszkała w 1944 roku w wspomnianym wyżej Nassenheide (Rzędziny). Niestety dokumenty nie chcą nam powiedzieć jasno, jakie były losy Alberta z opisywanego domku.
Innym mieszkańcem domku z lat trzydziestych będzie Karl Ehlert, a powyżej opisana zmiana numeracji dla dzisiejszego domu Santocka 8 nastąpi w momencie budowy przedwojennej linii bloków. Funkcje pracujących tam ludzi nie zmienią się mocno – pan Ehlert będzie inspektorem budowlanym, a pan Kähms zwrotniczym. Po II Wojnie Światowej domek powoli stanie się zwykłym mieszkaniem, które otrzyma dwa numery – Santocka 8 oraz Santocka 8/1, co widać wyraźnie przez nieco inny dach oraz elewację, która „trzyma” ten sam styl, ale jednak lekko się różni.
Dzisiaj już nikt tam zwrotnic nie przestawia ani nie zapisuje na kartach rozbudowy okolicznych terenów, ale ślad po dawnym świecie pozostał – niestety nie wszystkie stare obiekty przetrwały do dzisiejszych czasów, które stały po sąsiedzku, ale może innym razem zajmiemy się „patronem” przedwojennym dzisiejszej Santockiej czyli kompleksem Pommernhalle, po drugiej stronie ulicy. Jeżeli temat ten jest opracowany, znajdziesz go poniżej na mapie lokalizacji. Wcześniejsza nazwa ulicy – Am Bieselwerk – też nie jest przypadkowa, ale dotyczy już innego obiektu oraz innego nazwiska.
Dzisiaj (2024) nic nie zapowiada, by domek zwrotniczego i pracowników technicznych miał przed sobą kiepskie czasy – to domy mieszkalne mające dziś swoich zarzadców i właścicieli.
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 4 miesiące temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej albo dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.