Skwer Ryszarda Kuklińskiego – dawniej… baraki mieszkalne 

W opowieściach o historii Szczecina można napisać wiele nie tylko o pięknych kamienicach, starych willach, zabytkach, czy odległych czasach “świata stali i pary”. Mijamy miejsca, które dziś wyglądają całkowicie inaczej niż 80 czy 100 lat temu i nie mowa tutaj o zniszczeniach wojennych, kiedy na miejscach zburzonej zabudowy powstały “klocki z PRLu” albo inne koszmarki architektury. Wyobraźmy sobie, że idziemy przez dzisiejszy park… Rosną drzewa, bawią się dzieci, ludzie spacerują w drodze na tramwaj albo do sklepu. Wokół duży ruch – tramwaje jadące w kierunku albo z pętli Niebuszewo, obok ulica łącząca Rondo Giedroycia z północą i trasą w kierunku Przyjaciół Żołnierza. W tej okolicy znajduje się dzisiejszy Skwer Ryszarda Kuklińskiego, który niedawno przeszedł małą rewitalizację. Większą przeszła okolica – wyremontowano pobliską Adama Asnyka. Tutaj można zadać historyczne pytanie – czy ten park zawsze był parkiem? Zajrzymy, co tam było przed II Wojną Światową, wraz z fotografiami, bo niektórzy mogą poczuć zaskoczenie – w tym miejscu parku nie było. W naszym mieście panuje takie dziwne przekonanie, że po II Wojnie Światowej parków w mieście nie tworzono, a wszystkie dzisiejsze “odziedziczone są” po Niemcach. To błędne myślenie. Podobnie błędne jest stwierdzenie, że miasto było zielone przed wojną, kiedy właśnie okolice dzisiejszego Skweru Ryszarda Kuklińskiego były od wschodniej strony przykryte kamienicami oraz zabudową – dziś znajdują się tam bloki mieszkalne skąpane w zieleni. Doskonałym przykładem zmian w zieloną stronę jest samotna ocalała kamienica Niemcewicza 32, jaka była częścią zabudowanego kwartału pozbawionego drzew. Aktualnie kamienica stoi dalej, a bloki otoczone są drzewami. Podobnie wyglądały kolejne kwartały na wschód. Wracając do skweru, przypomnijmy kim jest patron.

Ryszard Jerzy Kukliński

Urodził się 13 czerwca 1930 roku w Warszawie, jego ojcem był Stanisław Wincenty Kukliński (zamordowany w 1943 roku Sachsenhausen), a matką Anna Kuklińska z domu Kotaniec (zmarła w 1963 roku). Postać dla jednych kłamliwa oraz szkodliwa, dla innych polski bohater oraz postać zasłużona dla historii. Powodów takiej rozbieżności można szukać w jego życiorysie – Kukliński w swoich wspomnieniach wspominał, że walczył na froncie II Wojny Światowej, w Powstaniu Warszawskim oraz różnych potyczkach. Później sam te historie bagatelizował. Jego akta po 1990 roku są niepełne i mają ślady usuwania informacji. Po II Wojnie Światowej rozpoczął służbę w polskim wojsku, kierując swoje wykształcenie w stronę wywiadu oraz tak zwanych “gier wojennych” (planowania obrony przed inwazją oraz inwazji na inne państwa). Dla osób oceniających postać negatywnie ważny jest wątek udziału Kuklińskiego w pracach nad stanem wojennym w 1980 roku. Również ta starsza część społeczeństwa przywiązana do przywilejów z okresu PRL lub wspominająca z łezką w oku czasy “posiadania jedynej słusznej legitymacji partyjnej” przypominają, że w rzeczywistości pułkownik Ryszard Kukliński był we współpracy z zachodnim wywiadem, przekazując między innymi USA dane dotyczące planów ZSRR oraz możliwych inwazji “pokojowych i stabilizacyjnych” bloku wschodniego.

W nocy z 7 na 8 listopada Ryszard Kukliński został ewakuowany z Polski do Londynu, a następnie do USA, gdzie dotarł 11 listopada. Dla komunistów i starszego pokolenia został zdrajcą Polski w wyniku współpracy z zachodem, dla reszty był człowiekiem, jaki mógł zapobiec wojnie zachód-Rosja oraz w razie takiego konfliktu ułatwić Polsce odzyskanie faktycznej niepodległości z rąk bloku wschodniego i ZSRR. Zachód doskonale wiedział, gdzie znajdują się sowieckie instalacje, jakie były plany użycia broni jądrowej oraz znane były plany pacyfikacji możliwych powstań w Polsce. W 1984 roku władze polskie skazały go na śmierć, ostatecznie Ryszarda Kuklińskiego rehabilitowano oraz oczyszczono z zarzutów, do Polski przyjechał w kwietniu 1998 roku dbając o pamięć o Polakach pomordowanych na wschodzie – między innymi w Katyniu. Zmarł 11 lutego 2004 roku, a jego prochy spoczęły w Alei Zasłużonych na Powązkach. Jego postać do dziś oceniana jest różnie, chociaż przeważa pogląd, że współpraca z zachodem mogła przechylić szalę ewentualnej wojny na stronę Polski, jaka w następstwie mogła uzyskać pełną niepodległość, a także mogła ułatwić przetrwanie powstaniom studenckim, robotniczym i innym w odradzającej się wolnej Polsce.