Dlaczego tak? Bo w miesiące jesienne, zimowe i niezbyt ciepłe we wsi Węgornik (Aalgraben) niewiele się dzieje. Kiedy tylko zrobi się cieplej pojawia się tu dużo rowerzystów oraz nieco ludzi dojeżdżających samochodem - na grzyby, ale też zajrzeć na odremontowaną niedawno wieżę widokową, z której oglądać można ptactwo jeziora Świdwie. Wbrew pozorom historia Węgornika nie jest taka krótka. Wieś zaznaczano już na mapach z czasów szwedzkich, a to daje kilka stuleci!
Kliknij i rozwiń spis treści
Osadnictwo w pobliżu dzisiejszej wsi Węgornik istniało już wiele setek lat wcześniej niż źródła pisane i kartograficzne – wokół wsi znaleziono sporo śladów osadniczych, resztek obozowisk oraz bliżej samego jeziora pozostałości po osadzie. Dzisiejsza nazwa jest próbą polonizacji od słowa “aal”, oznaczającego w języku niemieckim węgorza. Chociaż spolszczenie nazwy nie jest pełne, bo powinno brzmieć “Węgorzy Przekop”, co raczej średnio pasowałoby do lokalizacji, ale mogło tu chodzić o przekop od jeziora 😉 Słowem “węgornik” według słownika języka polskiego nazywamy osobę, jaka łowi węgorze lub pułapkę na węgorze. O Węgorniku jest trochę niedokładnych informacji w szczecińskiej sieci – podaje się, że wieś powstała w drugiej połowie XIX wieku. Nie jest to prawdą, bo wieś znajdziemy nawet na mapach szwedzkich, czyli z XVII wieku, gdzie wieś oznaczono jako Ahlgraff. Ówcześnie wieś podzielono na dwie części, co ukazuje mapa – domy znajdujące się na południu rzeki Gunicy należały do obszaru Armenheide (Grzepnica). Ciekawostką jest lista mieszkańców zabudowań za czasów szwedzkich, kiedy jednym z nich był ktoś o imieniu Michal, nie Michael, jak to zazwyczaj zapisywano. Przyglądając się dokładnie liście czterech wymienionych posiadaczy litera “a” jest większa od liter “e”, oznacza to, że bardziej był to Michal, niż Michel / Michael. Końcówkę nazwiska – Bartolom… również zapisano bardzo specyficznie, patrz galeria. Pan Michal / Michel posiadał dom tuż nad brzegiem jeziora u wypływu ze Świdwia, po południowej stronie.
Dziś z dawnego Węgornika zostało kilka budynków przedwojennych, ale zarys dawnego zespołu dworu zawierającego kuźnię i stajnie niemal się zatarł. Co ciekawe, jednak, we wsi powstały nowe domy stylizowane mocno na starodawne – kryte strzechą! Pozostałości po dawnej osadzie w niektórych miejscach mają się znacznie lepiej – powstał tam Dworek przy Świdwiu, jaki zaadaptował stare obiekty, a te przeszły remonty. Działający i oferujący pokoje Dworek przy Świdwiu ma w sobie między innymi zadbane stare kuchnie, pokoje, pomieszczenia do wydarzeń lub warsztatów. Strona działalności wspomina, że projektantem dworku, który wzorowany był na starych rozwiązaniach i wyglądzie był świętej pamięci Stanisław Raciborski, zmarły w 2020 roku. Do dyspozycji jest parterowa zadbana harcówka, zbudowana z cegły, gdzie również pokoje są iście ceglane oraz sam dworek, w nowocześniejszej ale dalej klasycznej formie. Kilka lat temu na sprzedaż wystawiona była zbudowana w 1936 roku rządcówka, w dobrym stanie. W 2024 roku na sprzedaż był w cenie 3 milionów duży dom wykończony w klasycznym stylu, zbudowany z cegły, przebudowany z dawnej szkoły wiejskiej, zawierający również instalację fotowoltaiczną, jaka pokrywa koszty energii i ogrzewania.
W starych spisach statystycznych z 1817 roku znajdujemy nazwę Ahlgraben, czyli folwark i leśniczówkę należącą do Kreis Randow – wieś zamieszkiwało wtedy 48 dusz. Ciekawostkę o odległej już historii okolicy podaje publikacja z 1867 roku, w jakiej wymieniona jest męska i młodsza linia dawnych grafów – Leon Maksymilian Henckel von Donnersmarck miał mieć w posiadaniu nie licząc okolicznych majątków, dominiów i folwarków również Gut Aalgraben. Mało prawdopodobne, by była to pomyłka, gdyż żyjący w latach 1 marca 1691 – 25 sierpnia 1770 (według innych źródeł 1771) hrabia zarządzał też Bukiem, Rzędzinami oraz Blankensee. Możliwe, że po jego rezygnacji lub sprzedaży z majątku doszło do licytacji, a poprzednim zarządcą miał być graf (hrabia) Lepel. Ta wzmianka pada w maju 1779 roku. W 1856 roku podaje się 51 mieszkańców, oznacza to spadek z 1846, kiedy Węgornik zamieszkiwało 60 osób.
🔍︎ Możesz powiększyć kafelki kliknięciem
Dawny Węgornik był osadą rolniczą, wcześniej majątkiem ziemskim, w jakiej w 1865 roku wymieniono 1 budynek mieszkalny zarządcy, 2 gospodarstwa, stajnię dla koni i bydła, chlew, piekarnię, dom rodzinny mieszkańców oraz leśniczówkę. Wieś przynależała ówcześnie do dawnej Nessenheide, dziś Rzędziny. Wyłącznie gospodarstwa Dabersch Aalgraben mimo wciąż obowiązującej nazwy z majątku Daber (Dobra Szczecińska) i włącznie do Rzędzin nastąpiło w 1874 roku, a informację o tym podano 22 września. Miejsca dzisiejszego Węgornika oraz nieistniejącego folwarku na zachodzie ukazuje mapa znajdująca się pod postem. Uprawiano tu żyto, ziemniaki i grykę, a także drzewa w sadach owocowych, buraki, łubin i tytoń. Zarządca zatrudniał też pracującego we wsi rybaka, jaki swoje usługi oferował też nieistniejącej malutkiej osadzie Grunewald, jaka znajdowała się na północy – między Zalesiem i Węgornikiem. Zarządca miał też prawo oraz władzę nad źródłem dawnej Aal-Bach, dzisiejszej Gunicy, z jeziora Świdwie, gdzie według opracowań historycznych często występowały węgorze oraz skorupiaki.
Ciekawostką jest pochodzenie samej nazwy – Aal – w języku niemieckim oznacza właśnie węgorz, zaś graben przekop lub rów odprowadzający wodę. Spis z 1864 roku podaje, że majątek wsi stanowiło 6 koni, 30 sztuk bydła, 20 sztuk świń oraz dużą hodowlę owiec liczącą 300 sztuk. Tu warto też rozdzielić lokalizację – zachodnia część, dziś całkowicie nieistniejąca, była folwarkiem o nazwie Vorwerk Dabersch-Aalgraben, zaś część wschodnia typową wsią i folwarkiem o pełnej nazwie Vorwerk Aalgraben. By jaśniej opisać lokalizację – Vorwerk Dabersch-Aalgraben leżał na skraju niewielkiego lasku, przy drodze, na wschód od Rancza Świdwie, w obszarze, jaki porastają niewielkie drzewa. W 1875 roku podano wiadomość o przestępstwie. W nieodległej od Węgornika (około 1 kilometr na południe) nieistniejącej dziś Hucie Gunickiej (Alt Glashütte) żył robotnik Johann Müller, o blond włosach i rudej brodzie. Podejrzano go o kradzież zegara cylindrycznego z majątku Günnitz (Gunice), czyli również nieistniejącym dziś pałacu na wschód od Węgornika. Podano detale skradzionego przedmiotu – mały, szkiełko zegara zużyte, na tabliczce wygrawerowane nazwisko “Kundel”. Ogłoszenie o podejrzeniu kradzieży umieszczono przez prokuraturę w prasie, 4 lutego 1875 roku.
Dawni mieszkańcy Aalgraben / Węgornik
Znane są nazwiska dawnych mieszkańców i ich losy – Paul August Robert Bartsch był małym chłopcem, który urodził się 10 maja 1896 roku w dawnym Laack (Łęgi), a zmarł 8 lutego 1899 roku w Węgorniku, został pochowany w Buku. Kolejną postacią jest Albert Adolf Bossmann, jaki urodził się poza Pomorzem 20 maja 1871 roku i był mistrzem kowalskim, w 1920 roku jego żoną została Else Emilie Borchardt. Zmarł w Węgorniku 11 listopada 1932 roku i również pochowano go w Buku. Jedną z postaci z XIX wieku był Johannes Julius Anton Höwler, który urodził się 25 stycznia 1865 roku w Węgorniku, a zmarł 6 kwietnia 1876, spoczął w Buku z racji, że wieś Aalgraben / Węgornik nie posiadała znanego historii cmentarza. Jego rodzice również tu mieszkali – był nim rybak Friedrich Höwler oraz Wilhelmine Caroline Höwler z domu Rakow. Nazwiska te pochodzą z prac prowadzonych na cmentarzu w Buku przez Marka Łuczaka w 2023 roku. Znany jest też akt zgonu mieszkańca, który widział w życiu wiele – Hermann Robert Otto Just urodził się 12 maja 1886 roku, widział I Wojnę, II Wojnę, a zmarł 31 marca 1971 roku w Berlinie. Możliwą rodziną, jaka opuściła licznie dawne Aalgraben (Węgornik) mogła być rodzina państwa Kobs – Gustav Kobs oraz Henriette Kobs wraz z dziećmi mogli według dokumentów opuścić wieś w 1906 roku, płynąc z Hamburga do USA. Ciekawą postacią mogła być kobieta o lekko polskobrzmiącym nazwisku – Berta Anna Emilie Nowoczek miała się urodzić według aktu zgonu 17 października 1887 roku w Aalgraben Kreis Randow (Węgornik), a zmarła 18 listopada 1971 roku w Berlinie.
Wszystkie informacje oraz detale znajdziesz na stronie Galerii Wspierających.
W imieniu redakcyjnego kiciucha dzięki za rozważenie wsparcia 💝
Wirtualna karma
Redakcyjny kiciuch i jego pełna miska- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Mini Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Wirtualna piona! Dzięki takim ludziom jak Ty możemy opłacać licencje, serwer oraz domenę.
Na serwer
Koszty, licencje... 💝- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Średni Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem
Zdecyduję samemu
Dzięki za 5 zł lub nawet 500 zł!- Twój kafelek w Galerii Wspierających jeżeli chcesz!
- Ranga "Wspieracz" na Forum Dyskusyjnym zależna od kwoty (Mini 50+, Średni 100+, Wielki 200 +)
- Podziękowania personalne na Grupie Facebook specjalnym postem przy wsparciu od 100 zł
🔍︎ Możesz powiększyć kafelki kliknięciem
Kolejną postacią był Karl Schwigon, urodzony 22 października 1891 roku, a zmarły w 1958. Bazy genealogiczne podają też, że w 1853 roku wieś Węgornik zamieszkiwała rodzina o nazwisku Körner / Koerner, gdzie urodziła się w 1853 roku pani Johanne Carolina Luise Koerner, jakiej ojcem był Friedrich Wilhelm Ferdinand Körner, a matką Johanne Luide Friederike Scharlotte Körner z domu Hoffmann. Jej bratem był urodzony również w Węgorniku Wilhelm Ferdinand Theodor Körner, w 1852 roku. Rodzina ta krótko później przeniosła się w inne części regionu.
Kwestia wysychania i lądowienia jezior
Dziś wiele się mówi o tym, że w miesiącach letnich strumienie lub niewielkie jeziora zaczynają wysychać w wyniku zmian klimatycznych. Jest to po części prawdą, jednak mało kto spogląda na stronę historyczną takiego wątku. Dzisiejsze jezioro Świdwie jest nieco mniejsze niż jeszcze na zdjęciach lotniczych z 1943 roku, a znacznie mniejsze od dawnych map. Tu warto zaznaczyć, że mapy dawne często były zarysowane ogólnikowo, ale jednak mapy z końca XIX wieku należą do najbardziej szczegółowych dawnych map, jakie kiedykolwiek stworzono. Również część stawów, jakie znajdowały się w okolicy przestała istnieć, zarosła, zmieniła się w wysychające bagna. Czy to wina zmian klimatycznych? Niekoniecznie.
Jeszcze przed II Wojną Światową wzmianka z 1896 roku i publikacji “Der Oderstrom” mówi nam co stało się z mokradłami wokół Węgornika. Poziom wody w dawnym Neuendorfersee (Świdwie) obniżył się już w XIX wieku w wyniku rozprzestrzeniania się wokół gęstych łąk torfowiskowych, zaś woda stojąca między Bukiem i Węgornikiem na południu została w całości osuszona za pomocą rowów melioracyjnych, jakie wpływają do dziś do Gunicy (Aalbach). Kolejnym efektem jest bardzo duża eksplozja terenów leśnych w tej okolicy. Dzisiejszy Węgornik jest niemal całkowicie otoczony lasem – pola znajdują się na północy, niewielkie łąki i tereny otwarte na zachód. Wcześniej wieś Gunica leżała pośród łąk i pastwisk, dziś pokryły je lasy, jakie również zatrzymują w sobie wodę.
Lustro wody jeziora Świdwie miało zmniejszyć się już o 30% między początkiem XIX wieku i końcem tego stulecia. Kwestię zanikania jeziora opisano w opracowaniu “Proces zarastania jeziora Świdwie (…)” w pracy z 2001 roku.
Czasy Arnimów
Koniec XIX wieku przynosi nowego zarządcę obszaru jakim był znany w okolicy hrabia Henning von Arnim-Schlagenthin (21 kwietnia 1851 – 20 sierpnia 1910), żyjący w Berlinie, syn ambasadora pruskiego w Rzymie i Paryżu. Był weteranem wojny prusko-francuskiej z lat 1870-1871. Ciekawostką jest, że jego ojciec Harry von Arnim był też mieszkańcem dworu i majątku w Nessenheide (Rzędziny), ale w wyniku problemów finansowych i groźby więzienia ojciec uciekł za granicę pozostawiając władzę nad majątkami synowi. Postać ta obrosła też lekko negatywnym podejściem w naszych okolicach – Henning lubił alkohol i hazard, a jego drugą żoną została Brytyjka, pani Mary Anette Beauchamp. Dziś bardziej nam znana jako wielokrotnie w okolicy upamiętniona Elizabeth von Arnim, która napisała popularną “Elizabeth i jej ogród”. Pierwotnie Henning i Elizabeth mieszkali początkowo w Berlinie, a do majątku Rzędziny przeprowadzili się w 1896 roku. Zarządcą w jego imieniu wsią Węgornik (Aalgraben) był pan o nazwisku Zander, a na początku XX wieku majątek wsi stanowiło 39 koni, 164 sztuki bydła i 38 świń. Po śmierci poprzedniego zarządcy majątek wraz z okolicą zarządzany jest przez człowieka z Hamburga – był nim Hermann Müller, a następnie w ręce byłego wojskowego (lata dwudzieste) o nazwisku Kurt Liebe, jaki posiadał obszar w latach dwudziestych XX wieku. Za jego czasów majątek żywy stanowiło 35 koni, 110 sztuk bydła i aż 150 świń. Kolejnym i ostatnim był Ernst Vossberg / Woßberg, jaki zarządzał Węgornikiem, kiedy ten został włączony do obszaru przynależnego do Tanowa (Falkenwalde). Za jego czasów majątek żywy wsi Aalgraben stanowiło 25 koni, 244 sztuki bydła i 164 świnie. Dopisać można, że prawdopodobnie dawny Vorwerk Dabersch Aalgraben, czyli folwark na zachodzie wsi przestał funkcjonować do II Wojny Światowej, a po dawnych kilku budynkach pozostał jeden – folwark nie jest oznaczony na mapach z lat trzydziestych XX wieku.
Węgornik dziś
Po założeniu kompleksu zarządcy nie zostało wiele, ale we wsi działa wspomniany na początku Dworek przy Świdwiu oferujący pokoje i noclegi na każdą kieszeń – od zwykłego pokoju za kilkadziesiąt złotych za noc, po wynajem w dworze za kilkaset. Powstały też nowe budynki, które stylizowane są na stare, kryte strzechą, przy stawie w centrum wsi. Działa również ogrodnictwo i leśnictwo, w jakim można kupić sadzonki drzew. Na wschodzie wsi od południa drogi w kierunku nieistniejącej osady Gunice i Tanowa znajdują się pozostałości szańca obrony przeciwlotniczej z okresu II Wojny Światowej. Dziś wielu mieszkańców okolicy wybiera wyprawę do Węgornika samochodem lub rowerem, by dalej udać się na odremontowaną wieżę widokową, która stoi nieopodal brzegu jeziora Świdwie. Inni wybierają się na grzyby w lasy okolicy.
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 17 godzin temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej albo dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć “Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.