Mieszkańcy Szczecina mijają opisywaną dziś willę kierując się w stronę Urzędu Miasta albo w stronę Wojska Polskiego - na rogu Piotra Skargi oraz Monte Cassino. Wokół sporo drzew, krzewów, iglaków. Od frontu i wejścia można zauważyć detale i zdobienia. Kiedy powstała? Kto tam żył?
Wiele willi w Szczecinie nie ma swoich opracowań, które można przeczytać na wyciągnięcie ręki – ot, budynek po prostu stoi i jest stary. Tyle w temacie 🙂 Nieco więcej wiemy o budynkach najbogatszych dawnych mieszkańców oraz najbardziej reprezentacyjnych – przykładem willa Lentza, jako jeden z najbardziej znanych szczecińskich obiektów kultury. Pozostałe wille najczęściej pozostają „anonimowe”. Wraz z pracą nad innymi tematami powoli bazę opracowań starych mniej lub bardziej zdobionych budynków w Szczecinie powiększam – czas zajrzeć na dawną Roonstraße, a dzisiejszą Piotra Skargi. Byliśmy tu już kiedyś – pozostałe posty są albo na mapie załączonej pod postem, albo u góry w kategorii ulicy. W 2023 roku budynek przy dzisiejszym adresie Piotra Skargi 32 zajmuje przedszkole. Jednak budynek ten miał kiedyś jeszcze inny adres – powstał w około 1926-1927 roku, gdy działkę przejmuje Provinzial-Verwaltung (administracja prowincji) i oddaje pod zabudowę. Skąd nazwa Willa Petri, jakiej użyłem w tytule? Dość często budynki zdobywają swoje określenia od nazwiska pierwszego właściciela, a czasami od nazwiska tego, który był właścicielem najdłużej. Willę Piotra Skargi 32 ciężko byłoby nazwać od nazwy podmiotu, jaki zarządzał nią po panu Petri. Dlatego wybrałem taką nazwę 🙂
Dziękujemy za WASZE wsparcie! 💝
Piotr Skarga oraz Albrecht Theodor Emil Graf von Roon
W opracowaniach staram się również napisać kilka ciekawostek o patronach ulic. Zarówno tym powojennym – polskim – jak i przedwojennym. Postać Piotra Skargi raczej nie trzeba bardzo dokładnie opisywać, była to jedna z najbardziej charakterystycznych postaci w historii Polski, chociaż większość kojarzy polskiego kaznodzieja, pisarza, rektora i teologa tylko z nazwiska. Dość znany jest obraz, który przedstawia go z uniesionymi rękoma, zatytułowany „Kazanie Piotra Skargi”. Ciekawostką jest, że Jan Matejko do obrazu użył… modela, Michała Szweycera. Urodził się 2 lutego 1536 roku niedaleko wsi Grójec, obok wsi Kobylin. Swoje młodzieńcze życie związał z teologią i filozofią, jednak szybko dzięki wytrwałej pracy awansował, posługując w katedrze lwowskiej przyjmując tam święcenia. Zajmował się również polityką oraz filantropią, ale również był krytykowany za niemal fanatyzm religijny, z drugiej strony mocno krytykował wady państwa i przywileje szlachty. Zmarł 27 września 1612 roku w Krakowie, a jego trumna była również otwierana oraz prezentowana jako forma relikwii. Spoczywa w krypcie w Krakowie do dziś.
Patron przedwojenny ulicy Albrecht Theodor Emil Graf von Roon był pruskim feldmarszałkiem, który urodził się 30 kwietnia 1803 roku we wsi Pleśna (Pleushagen) pod Kołobrzegiem. Chwilowo w kadencji Otto von Bismarcka (od 1 stycznia 1873 do 9 listopada 1873) był premierem Prus, a wcześniej w latach 1859 – 1873 był ministrem wojny. Był jednym z najbardziej ówcześnie znanych polityków w tej części Europy oraz jednym z ojców zjednoczenia. Krótko po otrzymaniu tytułu feldmarszałka 1 stycznia 1873 roku odszedł z armii z uwagi na słabe zdrowie, zmarł w Berlinie 23 lutego 1879 roku. Ciekawostką jest, że dawna Roonstraße „wpadała” na… łąki. Przed zdecydowaniem o zabudowie terenu wokół dzisiejszego Pomnika Czynu Polaków oraz Jasnych Błoni były to po prostu łąki, a wizje tego, jak przebiegać mają ulice były różne.
August Petri
W księdze z 1926 roku Willa Petri występuje jako „neubau” (nowa budowa). Rok później – w 1927 – właścicielem jest dyrektor August Petri. Trochę ciekawie się złożyło – dzisiejszy gmach sądu przy Piotra Skargi to dawny Petrihospital, nie ma to nic wspólnego z jego nazwiskiem. Warto zaznaczyć, że ówcześnie istniała jeszcze stara numeracja, a willa nosiła adres Roonstraße 26, nie jak dziś oraz krótko przed wojną 32. Zarządcą w imieniu pana Petri był wtedy dopisany jako mieszkaniec podziemnej części obiektu elektromonter Karl Schubert.
Numeracja zmieni się na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych, będzie to odpowiednio Roonstraße 32, czyli jak dziś, Piotra Skargi 32. Sytuacja zmienia się w 1934 roku, a fakt, że pan Karl był elektromonterem nie jest przypadkowa – można zażartować, że centrale energetyczne w Szczecinie lubiły wille 😉 8 lat wcześniej inną willę – na Wincentego Pola – również przejmie Überlandzentrale Pommern Aktiengesellschaft.
O tej willi można przeczytać w kafelku poniżej. Również ta firma „osiądzie” na willi Piotra Skargi 32, zmieni się też jej zarządzający, chociaż pan Karl dalej będzie pracować w podziemiu. Chwilowym zarządzającym zostanie Hermann Henney. Krótko później właścicielem zostaje Märkisches Elektrizitätswerk, również firma energetyczna.
W drugiej połowie lat trzydziestych zarządzającym będzie doktor inżynier Herbert Overmann. W okresie II Wojny Światowej ostatnim (1940+) zarządcą budynku w imieniu firmy energetycznej będzie dyrektor i inżynier dyplomowany Edzard von Wiarda. Ciekawostką jest jednak postać Karla Schuberta, jaki przez cały czas istnienia willi przed wojną pracował w budynku, prawdopodobnie aż do 1945 roku. Pozostali pracownicy willi byli przyjezdni – nie występują w księgach wcześniej, chociaż co do pana Henney istnieje podejrzenie, że mógł być szczecinianinem.
Edzard von Wiarda w detalach
Okazuje się, że o jednym z tych dawnych mieszkańców willi można wiele napisać – losy rodziny Wiarda są dobrze opisane, a nawet istnieje jej strona internetowa. Strona ta działa po angielsku, niemiecku i… fryzyjsku!
Historię rodziny spisał Hans von Wiarda (1869-1935) przed II Wojną Światową, a po niej kolejne pokolenia. Synem Hansa był opisywany Edzard von Wiarda pracujący nad historią swojej dość rozległej rodziny sięgającej od Niemiec po Holandię. W 1965 roku na wielki zjazd rodziny przyjechało 85 jej przedstawicieli, stworzono stowarzyszenie, zarząd i starszyznę „klanu” Wiardów. Spróbowałem skontaktować się z tym stowarzyszeniem i zobaczymy jakie będą tego efekty! 🙂
Po tygodniu od publikacji opracowania otrzymałem odpowiedź od klanu von Wiarda z dodatkowymi niewielkimi informacjami, aktualizując post. Otrzymałem też potwierdzenie całej teorii oraz informacji tu zawartych, że Edzard był faktycznie dyrektorem w imieniu firmy energetycznej. Ród pochodzi z około 1369 roku, kiedy jest wzmiankowany po raz pierwszy. Zarządzający szczecińską willą Piotra Skargi 32 (Roonstraße 32) Edzard von Wiarda był pierwszym prezesem stowarzyszenia rodzinnego. Jego synem był Siurt von Wiarda. Znane są dokładniejsze daty jego życia.
Edzard urodził się 9 października 1900 roku, zmarł 2 września 1996 roku. Był weteranem I Wojny Światowej, posługiwał się też językiem francuskim, co sprawiło że pracował jako kurier konny, po Wielkiej Wojnie studiował elektrotechnikę – co potwierdza nam, że ta postać o wyjątkowo nietypowym nazwisku to postać stojąca za willą w Szczecinie. Strona rodzinnego klanu nie zawiera informacji o wątku w Szczecinie, może dzięki mojej wiadomości uda się tę stronę powiększyć. Fascynujące jest to, że przypadkiem pracując nad historią willi Piotra Skargi 32 jeden pasjonat historii trafił na niezwykłego innego pasjonata historii – Edzard przez dekady pracował nad losami swojego klanu pisząc wiele książek genealogicznych. Z informacji rodzinnych jakie otrzymałem od rodu Wiarda dom od 1939 do 1945 roku zamieszkiwał Edzard von Wiarda ze swoją rodziną. W 1945 roku willę przejęła ambasada łotewska, która według rodziny zajmowała się należycie budynkiem. Syn Edzarda – Siurt – odwiedził z swoją siostrą willę w 1999 roku. Od innych otrzymałem potwierdzenie, że później była tu ambasada czechosłowacka. Do niedawna w willi Petri mieściło się Międzynarodowe Centrum Studiów i Spotkań im. Dietricha Bonhoeffera. Nazwisko brzmi niemiecko? O tej postaci można zrobić całe osobne opracowanie, ale warto wspomnieć, że Bonhoeffer był związany ze Szczecinem oraz był działaczem antynazistowskim skazanym na śmierć przez powieszenie. Działa tu również Fundacja Droga Wolna, a dziś (2023) działa prywatne przedszkole z oddziałami integracyjnymi Zaczarowany Ogród.
Widzę BŁĄD, mam sugestię!
Ostatnia aktualizacja 4 miesiące temu
Możesz zgłosić problem lub propozycję rozwinięcia guzikiem poniżej lub dołącz do nas na forum dyskusyjnym.
Twórca całego tego zamieszania na Szczecin Znany i Historyczny, grzebiący pod każdą przedwojenną cegłą w Szczecinie. Dreptus okolicznus, gatunek pospolity. Droniarz, miłośnik ciemnego piwa, tematyki II Wojny Światowej. Codziennie? Po prostu brodaty brzydal.
Zajrzyj w okolicę postu!
Po prawej stronie znajdziesz mapę z lokalizacją omawianego tematu. To mapa interaktywna!
Możesz ja kliknąć i oddalić widok kółkiem myszy, co pozwoli Ci zobaczyć inne posty znajdujące się w tej okolicy. Możesz użyć „Mapy Historycznej” Szczecina, by zobaczyć ją w pełnej formie. Kliknięcie w ikonę pokaże Ci miniaturę i tytuł.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.